فوبیا و ترس
فوبیا و ترس هراسی است غیرواقعی، شدید و طولانی مدت از یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت. فوبیا نوعی اختلال اضطراب است. شخصی که فوبیا دارد یا سعی می کند از چیزی که ترس ایجاد میکند اجتناب کند. یا آن را با اضطراب و پریشانی فراوان تحمل می کند.
بعضی از فوبیاها بسیار خاص و محدود هستند. برای مثال، یک شخص ممکن است فقط از عنکبوت (arachnophobia) یا گربه (ailurophobia) بترسد. در این مورد، شخص با دوری کردن از چیزی که می ترسد، نسبتا بدون اضطراب زندگی می کند. بعضی دیگر از فوبیاها در مکان ها یا موقعیت های گسترده تر دردسرساز می شوند.
برای مثال، علائم ترس از ارتفاع (acrophobia) می تواند با نگاه کردن به بیرون از پنجره اداره یا با رانندگی روی پل های مرتفع بروز کنند. ترس از فضاهای محصور یا تنگناهراسی (claustrophobia) می تواند با سوار شدن به آسانسور یا استفاده از دستشویی کوچک تشدید شود.
افرادی که این فوبیاها را دارند ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات چشمگیر در زندگی خود باشند. در موارد شدید، فوبیا ممکن است. عامل تعیین کننده اشتغال، محل کار، مسیر رانندگی، فعالیت های اجتماعی و تفریحی، یا محیط خانه شخص باشد.
درمان فوبیا و ترس
درمان ترس مرضی در کودکان و بزرگسالان بسیار مهم است. زیرا فوبیا یا هراس اختصاصی از آن جایی که باعث ایجاد مشکلات شدید در زندگی فرد می شود. و او را از انجام دادن بسیاری از فعالیت های روزمره و یا رفتن به برخی مکان ها باز می دارد. برای درمان فوبیا در مرکز درمان فوبیا می توان از طریق مشاوره درمان فوبیا و ترس و روان درمانی و دارو درمانی و یا ترکیبی از آن دو جهت اثر گذاری بهتر استفاده کرد.
از درمان های ترس و فوبیا می توان به درمان شناختی رفتاری در مرکز مشاوره روانشناسی ندای آرامش روان توسط متخصص درمان فوبیا که به عنوان بهترین شیوه درمان فوبی می باشد. اشاره کرد در این روش فرد تحت شرایط کنترل شده در معرض منبع ترس قرار می گیرد. و به مرور زمان حساسیت خوذ را نسبت به آن از دست داده و اضطرابش در مواجه شدن با آن کاهش می یابد.
رفتار درمانی و درمان فوبیا
رفتار درمانی از موارد دیگری است که درمان در کلینیک درمان فوبیا موثر واقع شده است. در این روش افمار غیر منطقی و باور های اشتباه شناسایی و تغییر داده می شوند. حساسیت زدایی منظم از جز شیوه های رفتار درمانی می باشد که در آن شخص به طور واقعی یا خیالی با وضعیت ترسناک مواجه می شود. و امروزه برخی از درمانگر ها به کمک فن آوری واقعیت مجازی در مقایسه با تجسم ذهنی وضعیت زنده تری ایجاد می کنند.
در حساسیت زدایی منظم در ابتدا آموزش آرمیدگی داده می شود تا نسبت به انقباض ها و گرفتگی بخش های مختلف بدن خود آگاهی داشته باشند و ماهیچه های خود را سفت و شل کنند. پس از ایجاد آرمیدگی محرکی که کمترین میزان ترس را در فرد ایجاد می کند تجسم می کنند. و این کار تا جایی ادامه پیدا می کند که فرد بدون هیچ ترسی، ترسناک ترین جنبه وضعیت را تجسم کند. شکل شدید تر آن مواجهه غرقه سازی می باشد که در آن شخص به شدت و در حالی که راه گریزی ندارد، با وضعیت یا شی ترسناک مواجه می شود.
شیوه های درمانی گفته شده باید زیر نظر متخصص روانشناس درمان فوبی انجام شود تا بر اساس میزان ترس فرد از موقعیت ها و اشیا سنجیده شده و دلایل آن مشخص شود و بعد از تشخیص این اختلال روش درمانی موثر جهت بهبود شرایط فرد مشخص شود. کلینیک روانشناسی ندای آرامش روان با کادر درمانگران مجرب و اشتفاده از روش های درمانی جدید و موثر می تواند به افرادی که از اختلال فوبیا رنج می برند مفید واقع شود. جهت وقت دهی می توانید از طریق شماره های درج شده در صفحه تماس با کلینیک روانشناسی آرامش روان در تهران ارتباط بر قرار کنید.
علائم فوبیا یا هراس زدگی
فوبیاهای کودکی غالبا بین سنین ۵ و ۹ سال رخ داده و معمولا مدت کوتاهی دوام دارند. فوبیاهای با دوام بیشتر بد از دوران کودکی آغاز می شوند. خصوصا در افراد حدود بیست ساله. فوبیاهای بزرگسالان معمولا چندین سال طول می کشد و احتمال اینکه به خودی خود رفع شوند کمتر است. بدون درمان مناسب، فوبیا می تواند خطر انواع دیگر بیماری های روانی خصوصا سایر اختلالات اضطراب، افسردگی و سوء مصرف مواد را افزایش دهد.
علائم فوبیا عبارتند از:
احساس بیش از اندازه، ناراحت کننده و مداوم ترس یا اضطراب که با جسم، فعالیت یا موقعیت خاصی بروز می کند.
احساسات یا غیرمنطقی هستند یا نامتناسب با تهدیدات واقعی. برای مثال، اگرچه هر کسی ممکن است از یک سگ آزاد و تهدید کننده بترسد. اما اکثر افراد از یک سگ آرام، ساکت و تحت کنترل فرار نمی کنند.
اجتناب و دوری از جسم، فعالیت یا موقعیتی که فوبیا را تشدید می کند. چون افرادی که فوبیا دارند تشخیص می دهند. که ترس آنها بیش از اندازه است. اغلب از علائمی که دارند خجالت می کشند. برای جلوگیری از شرم یا علائم اضطراب آنها از موارد تشدیدکننده فوبیا دوری می کنند.
علائم جسمی مرتبط با اضطراب. این علائم می تواند شامل لرزش، تپش قلب، عرق کردن، تنگی نفس، سرگیجه، تهوع یا علائم دیگری باشند. که منعکس کننده پاسخ “جنگ یا گریز” بدن نسبت به خطر هستند.
تفاوت ترس و اضطراب چیست
ترس و اضطراب با یکدیگر همراه هستند اما ترس مربوط به خطری می باشد. که برای فرد شناخته شده و قطعی می باشد این در حالی است که اضطراب در مورد وضعیتی مبهم و نا معلوم می باشد. و ناشی از تفکرات ذهن فرد از خطری احتمالی و نا مشخص می باشد. بر اساس تحقیقاتی که انجام شده ترس باعث اضطراب می شود و اضطراب نیز باعث ترس در افراد می شود .
عوامل موثر در اختلال هراس یا فوبیا چیست
برخی از مطالعات روانشناسی نشان می دهد که هراس به عنوان مکانیسم دفاعی برای تکانه های خطر ناک و نا مقبول می دانند و برخی تحقیقات دیگر نشان می دهد. که این اختلال به دلیل ترس های آموخته شده ای هستند. که در گذشته با یادگیری مشاهده ای یا شرطی شدن تجربه کرده است. تجربه کردن حوادث های نا گوار مانند تصادف ، قرار گرفتن در ارتفاع زیاد، گزش از سوی حیوانات و آسیب رسیدن به فرد ممکن است. در بروز آن تاثیر داشته باشد علاوه بر آن عومل ژنتیکی و فیزیولوژیکی نیز در بروز فوبیا تاثیر دارد.
علائم و نشانه های فوبیا
رایج ترین علائم فوبیا، حمله پنیک است. ویژگی های حمله هراس شامل موارد زیر است:
تپش قلب
تنگی نفس
تندگویی یا ناتوانی در تکلم
دهان خشک
معده به هم ریخته
حالت تهوع
فشارخون بالا
لرزش
درد یا گرفتگی قفسه سینه
حس خفگی
سرگیجه یا گیجی
تعریق فراوان
محتمل دانستن حس ناخوشایند
البته برای تشخیص دقیق ابتلا به اختلال هراس نیازی به وجود حملات هراس نیست.
روش های درمان فوبیا
درمان فوبیا با روش های روان درمانی، دارو درمانی یا تلفیق آنها انجام می شود. و تحقیقات مختلف اثربخشی این روش های درمانی را تایید کرده اند.
دو روش اصلی درمان فوبی عبارتند از درمان شناختی رفتاری و دارو درمانی
درمان رفتاری شناختی
رایج ترین درمان برای فوبی ها، درمان رفتاری شناختی (CBT) است. این درمان شامل روبه رو شدن با منبع ترس در قالب موقعیت کنترل شده است. این درمان افراد را آرام می کند و اضطرابشان را کم می کند.
این درمان روی شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای اشتباه و واکنش های منفی در برابر موقعیت وحشتناک متمرکز است. در روش های جدید CBT، از فناوری واقعیت مجازی برای مواجهه افراد با منبع ترسشان در قالب محیطی امن استفاده می شود.
دارو درمانی فوبیا
داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب به آرام کردن واکنش های هیجانی و جسمانی ترس کمک میکند. غالباً استفاده هم زمان از دو روش دارودرمانی و روان درمانی برای درمان فوبی ها بسیار مفید است.
انواع فوبیا
شایع‌ترین انواع فوبیا در ایالات متحده‌ی آمریکا عبارتند از:
تنگنا هراسی یا کلاستروفوبیا (Claustrophobia): ترس بودن در فضاهای سرپوشیده و کوچک
فوبیا پرواز (Aero phobia): ترس از پرواز با هواپیماها
عنکبوت هراسی (Arachnophobia): ترس از عنکبوت
فوبیا رانندگی (Driving phobia): ترس از رانندگی
فوبیا استفراغ (Emetophobia): ترس از استفراغ
فوبیا خونریزی (Erythrophobia): ترس از خونریزی
خودبیمارانگاری یا هیپوکندریا (Hypochondria): ترس از بیمار شدن
آب هراسی (Aquaphobia): ترس از آب
ارتفاع هراسی (Acrophobia): ترس از ارتفاع
فوبیا خون، جراحت و تزریق
فوبیا پله برقی (Escalaphobia)
فوبیا تونل (Tunnel phobia)
حیوان هراسی (Zoophobia)
گاهی فوبیا دلیل خاصی ندارد ولی گاهی تغییرات اجتماعی، لیست احتمالی فوبیاها را تغییر خواهد داد. برای مثال نوموفوبیا (nomophobia) ترس بودن بدون گوشی موبایل یا کامپیوتر است. در واقع این نوع فوبیا نوعی ترس پاتولوژیک دور بودن از تکنولوژی است.
علت فوبیا
شروع فوبیا بعد از ۳۰ سالگی چندان رایج نیست. و در بسیاری از موارد فوبیا در طی دوران کودکی، سال‌های نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود. انواع فوبیا به دلیل یک تجربه استرس آور، رویدادی ترسناک و یا به علت داشتن پدر و مادری مبتلا به فوبیا که کودک از آنها یاد می‌گیرد، رخ می‌دهد.
فوبیا خاص
این نوع از فوبیا معمولاً قبل از سن ۴ تا ۸ سالگی ایجاد می‌شود. و در برخی از موارد نتیجه‌ی یک تجربه‌ی منجر به آسیب است. برای مثال تنگنا هراسی می‌تواند با گذشت زمان پیشرفت کند. و محصول یک تجربه‌ی ناخوشایند بودن در فضاهای سرپوشیده و تنگ در دوران کودکی باشد.
فوبیاهایی که در طی دوران کودکی ایجاد می‌شوند هم نتیجه‌ی مشاهده‌ی فوبیا و ترس دیگر اعضای خانواده هستند. کودکی که مادرش عنکبوت هراسی دارد، بیشتر از سایر کودکان در معرض ابتلا به همان نوع از فوبیا قرار دارد.
فوبیا پیچیده
برای اینکه مشخص شود که چرا فرد به آگورا فوبیا یا اضطراب اجتماعی دچار می‌شود، باید تحقیقات بیشتری انجام شود. پژوهشگران در حال حاضر معتقدند که فوبیا پیچیده نتیجه‌ی ترکیبی از تجربیات رخ داده در زندگی، شیمی مغز و ژنتیک است.
همچنین این نوع از فوبیا می‌تواند بازتابی از عادت‌های اولیه انسانی و بازمانده‌‌ی زمان‌هایی باشد. که انسان مدت‌های بیشتری را در فضاهای باز به سر می‌برد. و به نسبت جهان امروز در معرض تهدیدات و خطرات بیشتری قرار داشت.
مغز در زمان فوبیا چگونه عمل میکند
برخی از مناطق خاص مغز وقایع خطرناک و یا مرگبار را ذخیره و یاد آوری می‌کنند. اگر شخص بعدها در زندگی با شرایط و رویداد مشابهی روبه‌رو شود. این بخش‌های مغز آن واقعه استرس آور را دوباره و بیش از چند بار به شخص یاد آوری خواهند کرد. و همین باعث می‌شود که بدن همان واکنش را دوباره تجربه کند.
در یک فوبیا، بخش‌هایی از مغز که با ترس و استرس مرتبط هستند، به صورت مداوم وقایع ترسناک پیش آمده را یاد آوری خواهند کرد. تحقیقات نشان می‌دهد که فوبیا اغلب به آمیگدال که پشت غده هیپوفیز قرار دارد مرتبط است. آمیگدال ترشح هورمون جنگ و گریز را تحریک میکند. در این شرایط مغز و بدن برای مقابله با حالت استرس آماده می‌شوند.
راه‌های درمان فوبیا
فوبیا تا حدود بسیار زیادی قابل درمان است و افرادی که با آنها درگیر هستند تا حدود زیادی به مشکل خود آگاه هستند. همین موضوع کمک میکند تا تشخیص بهتر انجام شود. صحبت کردن با یک روانشناس یا روانپزشک اولین قدم برای درمان فوبیایی است که پیش از این تشخیص داده شده است.
اگر فوبیا باعث ایجاد مشکلات شدید نشده باشد، دوری کردن از منبع ترس به کنترل آن کمک خواهد کرد. بسیاری از افراد مبتلا به نوع خاصی از فوبیا به دنبال درمان نیستند. با وجود اینکه این ترس‌ها معمولاً قبل کنترل هستند. دوری از کردن از عوامل تحریک کننده‌ی برخی از فوبیاها ممکن نیست. این موضوع به خصوص در مورد فوبیا پیچیده صادق است. در این موارد، صحبت کردن با متخصص بهداشت روانی اولین قدم برای بهبودی خواهد بود
بسیاری از فوبیاها با درمان مناسب قابل درمان هستند. یک درمان واحد که برای همه افراد مبتلا به ترس موثر باشد، وجود ندارد. هر درمان باید به شیوه‌ی موثری برای هر فرد تنظیم شود تا موثر باشد.
