امروزه نقش تعلیم و تربیت در اصلاح فرد جامعه چنان بارز است که هیچ کشوری را در جهان نمی توان یافت که بدون بهره مندی از آن توانسته باشد به مراحلی از رشد و توسعه،به ویژه در زمینه حل مشکلات اجتماعی خود دست بیابد. توجه به تکوین هویت و چگونگی حفظ آن و بر طرف کردن عوامل ایجاد بحران هویت،به ویژه در نوجوانان و جوانان امری است حیاتی که بایستی از طریق آموزش و به وسیله نهاد های تربیتی و در درجه اول خانواده و آموزش و پرورش اعمال شود(ربانی،ص55).
والدین بی تفاوت در مورد کود، دارای فرزندانی غمگین و گریزان از فعالیت های اجتماعی خواهند داشت. در این مورد مثال های فراوانی وجود دارد که با مشاهده عمیق در رفتار والدین نسبت به کودک میتوان آن ها را نتیجه گیری کرد(رمضان زاده و دیگران،27:1379)کار نهادهای تربیتی،پرورش انسان با کفایت،متعادل و موزونی است که از هر افراط و تفریطی منزه،پاک و مبر است.انسان های متعادلی که نه سنت گرای محض باشند و بیزار از نو آوری و نه تجدد گرای سنت ستیز،نه سیست گریز باشند و منزوی، و نه سیاست زدگانی دین گریز، بلکه باید جوانان و نوجوانان را طوری آموزش دهند و تر بیت کنند که به خوبی و مهارت بتوانند سنت را در کنار تجدد، استدلال را در کنار نص، عقل را در کنار نقل،فرد را در کنار جامعه،سیاست را در کنار فرهنگ،آزادگی را در کنار عبودیت و علم را در کنار دین،قرار دهند.زیور دانش را به حیله تقوا آذین بخشنده، دینداری را کهنه پرستی ندانندو نوآوری و خلاقیت را مساوی بی دینی نشمارند.آزادی را در مقابل دین قرار ندهند و دینداری را مخالف آزادی ندانند.آزادی را گوهری برای صیقل اندیشه ها بدانند و آن را بی قید و شرط و لاابالی گری ندانند.آزادی را توطئه ندانند و توطئه را آزادی نخوانند.نه اهل تحجر ووجمود و خشکی باسند و نه اهل تأویل و التقاط و خود رأیی .نه از گذشته و اصالت هایش گسسته شوندو بیزاری جویندو نه به گذشته خویش،هر چند مقدس،اکتفا و بسنده کنند.نه متعصب و خشک و غیر منعطف باشند،نه گرفتار اباحه گری و بی تفاوتی شوند.نه تحمیل عقیده کنند و نه عقیده تحمیلی را پذیرا باشند،در پرورش متعدل و موزون،روش ایجابی و اثباتی، بر روش منع و سلب ترجیح دارد و در مواجه با فرهنگ های مهاجم، گوهر جان آینده سازان را از فرهنگ و تمدن خودی لبریز می کند.(مظفر،74:1379).
عوامل متعددی در شکل گیری هویت نوجانان دارای نقش و اهمیت هستن. جمله این عوامل می توان به خانواده،مذهب،مدرسه،محل زندگی،نهاد های اجتماعی و مذهبی و رسانه های گروهی اشاره کرد(احدیو دیگری، 1380).
حل موفقیت آمیز بحران هویت در برابر سردر گمی،به فرایندهای کاوشگری و تعمد بستگی دارد که بر رشد روان شناختی و روابط بین فردی نوجوان تأثیر می گذارد.فرایند های اجتماعی و روانی در متن روابط بین فردی رخ می دهند.زیرا رابطه والدین نوجوان از اهمیت خاصی بر خوردار است و یکی از پایدار ترین میکرو اکولوژی ها را برای رشد هویت نوجوان فراهم می کند.اعضای خانواده که در این اکولوژی با هم در تعمل هستند،بر شکل گیری هویت نوجوان تأثیر می گذارند.(گروتوانت وکوپر،1986).
نوجوانانی که هویت محکمی به دست می آورند،علاوه بر این که از حمایت های عاطفی محکم و آزادی کافی در محیط خانواده بر خوردارند،اجازه هم پیدا میکنند که فردیت خود را حفظ کنند و بروز دهند.وقتی کودکان اجازه پیدا کنند نظرات خود را حتی اگر مخلف نظرات والدینشان باشد، به راحتی ابراز کنند و والدین غیر عقاید آنان را به دیده احترام بنگرندو در عین حال نظم و کنترلی متعادل در خانواده بر قرار سازند و موفقیت های تحصیلی فرزندان خود را تأکید ورزند و آنان را در این راه تشویق کنند،طبعا رشد هویت نوجوانان در چنین خانواده هایی نیز با موفقیت همراه خواهد شد.این که نوجوان برای بررسی احتمالات متفاوت دست یافتن به هویت،تا چه حدی آزادی دارد،به شدت تأثیر روابط درون خانواده است
والدین بی تفاوت در مورد کود، دارای فرزندانی غمگین و گریزان از فعالیت های اجتماعی خواهند داشت. در این مورد مثال های فراوانی وجود دارد که با مشاهده عمیق در رفتار والدین نسبت به کودک میتوان آن ها را نتیجه گیری کرد(رمضان زاده و دیگران،27:1379)کار نهادهای تربیتی،پرورش انسان با کفایت،متعادل و موزونی است که از هر افراط و تفریطی منزه،پاک و مبر است.انسان های متعادلی که نه سنت گرای محض باشند و بیزار از نو آوری و نه تجدد گرای سنت ستیز،نه سیست گریز باشند و منزوی، و نه سیاست زدگانی دین گریز، بلکه باید جوانان و نوجوانان را طوری آموزش دهند و تر بیت کنند که به خوبی و مهارت بتوانند سنت را در کنار تجدد، استدلال را در کنار نص، عقل را در کنار نقل،فرد را در کنار جامعه،سیاست را در کنار فرهنگ،آزادگی را در کنار عبودیت و علم را در کنار دین،قرار دهند.زیور دانش را به حیله تقوا آذین بخشنده، دینداری را کهنه پرستی ندانندو نوآوری و خلاقیت را مساوی بی دینی نشمارند.آزادی را در مقابل دین قرار ندهند و دینداری را مخالف آزادی ندانند.آزادی را گوهری برای صیقل اندیشه ها بدانند و آن را بی قید و شرط و لاابالی گری ندانند.آزادی را توطئه ندانند و توطئه را آزادی نخوانند.نه اهل تحجر ووجمود و خشکی باسند و نه اهل تأویل و التقاط و خود رأیی .نه از گذشته و اصالت هایش گسسته شوندو بیزاری جویندو نه به گذشته خویش،هر چند مقدس،اکتفا و بسنده کنند.نه متعصب و خشک و غیر منعطف باشند،نه گرفتار اباحه گری و بی تفاوتی شوند.نه تحمیل عقیده کنند و نه عقیده تحمیلی را پذیرا باشند،در پرورش متعدل و موزون،روش ایجابی و اثباتی، بر روش منع و سلب ترجیح دارد و در مواجه با فرهنگ های مهاجم، گوهر جان آینده سازان را از فرهنگ و تمدن خودی لبریز می کند.(مظفر،74:1379).
عوامل متعددی در شکل گیری هویت نوجانان دارای نقش و اهمیت هستن. جمله این عوامل می توان به خانواده،مذهب،مدرسه،محل زندگی،نهاد های اجتماعی و مذهبی و رسانه های گروهی اشاره کرد(احدیو دیگری، 1380).
حل موفقیت آمیز بحران هویت در برابر سردر گمی،به فرایندهای کاوشگری و تعمد بستگی دارد که بر رشد روان شناختی و روابط بین فردی نوجوان تأثیر می گذارد.فرایند های اجتماعی و روانی در متن روابط بین فردی رخ می دهند.زیرا رابطه والدین نوجوان از اهمیت خاصی بر خوردار است و یکی از پایدار ترین میکرو اکولوژی ها را برای رشد هویت نوجوان فراهم می کند.اعضای خانواده که در این اکولوژی با هم در تعمل هستند،بر شکل گیری هویت نوجوان تأثیر می گذارند.(گروتوانت وکوپر،1986).
نوجوانانی که هویت محکمی به دست می آورند،علاوه بر این که از حمایت های عاطفی محکم و آزادی کافی در محیط خانواده بر خوردارند،اجازه هم پیدا میکنند که فردیت خود را حفظ کنند و بروز دهند.وقتی کودکان اجازه پیدا کنند نظرات خود را حتی اگر مخلف نظرات والدینشان باشد، به راحتی ابراز کنند و والدین غیر عقاید آنان را به دیده احترام بنگرندو در عین حال نظم و کنترلی متعادل در خانواده بر قرار سازند و موفقیت های تحصیلی فرزندان خود را تأکید ورزند و آنان را در این راه تشویق کنند،طبعا رشد هویت نوجوانان در چنین خانواده هایی نیز با موفقیت همراه خواهد شد.این که نوجوان برای بررسی احتمالات متفاوت دست یافتن به هویت،تا چه حدی آزادی دارد،به شدت تأثیر روابط درون خانواده است