اسکیزوفرنی چیست؟
اختلال اسکیزوفرنی چیست؟
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO)، یک نفر از هر 300 نفر در دنیا با معادل تقریبی 24 میلیون، به اختلال اسکیزوفرنی مبتلا می‌شود (0.32 درصد).
این نسبت در افراد بزرگسال به یک نفر از هر 222 نفر می‌رسد (0.45 درصد). اگرچه این اختلال نسبت به سایر اختلالات روان، شیوع کمتری دارد، اما از بیماری‌های نادر نیز محسوب نمی‌شود.
هرچند که شناسایی علائم اسکیزوفرنی در خودتان یا در عزیزانتان می‌تواند کمی دلهره‌آور باشد، اما نباید فراموش کنید که با درمان صحیح می‌توانید این بیماری را تحت کنترل درآورده و زندگی رضایت‌بخشی داشته باشید.
اسکیزوفرنی نوعی اختلال روانی مزمن است که از آن با نام‌های شیزوفرنی و روان‌گسیختگی هم یاد می‌شود. در مراحل فعال این بیماری، فرد علائمی مانند هذیان، توهم، آشفتگی گفتار، اختلال در تفکر و بی‌انگیزگی را از خود نشان می‌دهد. خوشبختانه به کمک درمان، بیشتر تا حد زیادی بهبود یافته و احتمال بازگشت آنها، کاهش می‌یابد.
بیشتر مبتلایان به اسکیزوفرنی، خطر یا خشونت بیشتری نسبت به سایر افراد جامعه ندارند. اما گاهی محدودیت منابع و امکانات در حوزه سلامت روان، ممکن است به بی‌خانمان‌شدن یا بستری‌شدن‌های متعدد آنها در بیمارستان منجر شود. اما این باور که همه افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بی‌خانمان می‌شوند یا نهایتاً در بیمارستان زندگی خواهند کرد، نادرست است. بیشتر این افراد با کنترل بیماری، می‌توانند به راحتی با خانواده‌های خود یا به صورت انفرادی زندگی کنند
چه عواملی احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهند؟
به طور کلی، عواملی که خطر بروز اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به شیزوفرنی
- برخی از عوارض حاملگی و تولد مانند سوءتغذیه یا مواجهه با سموم یا ویروس‌هایی که ممکن است در روند رشد و تکامل مغز اختلال ایجاد کنند.
- سطوح پایین اکسیژن هنگام تولد (زایمان طبیعی طولانی‌مدت یا زایمان پیش از موعد)
- مصرف داروهای روان‌گردان در دوران نوجوانی و جوانی
- آزار جسمی یا جنسی در دوران کودکی
- از دست دادن والدین یا جدایی زودهنگام از آنها
شروع اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی معمولاً اوایل دوره بزرگسالی ظاهر می‌شوند و برای تشخیص آن، علائم باید حداقل 6 ماه تداوم داشته باشند. علائم اولیه در مردان غالباً اواخر دوره نوجوانی و اوایل دهه 20 سالگی بروز می‌کنند. درحالی‌که علائم اولیه این اختلال در خانم‌ها معمولاً در دهه 20 سالگی و اوایل دهه 30 سالگی ظاهر می‌شوند. علائم خفیف‌تر مانند داشتن روابط آشفته، عملکرد ضعیف در مدرسه و بی‌انگیزگی ممکن است خیلی زودتر آشکار شوند.
قبل از تشخیص، روانپزشک باید معاینه پزشکی کاملی انجام دهد تا گزینه‌هایی مانند سوءمصرف مواد یا سایر اختلالات پزشکی و عصبی را که علائمی مشابه با اسکیزوفرنی دارند، رد کند.
در برخی افراد، اسکیزوفرنی ناگهانی و بدون هیچ علامت هشداردهنده‌ای بروز می‌کند؛ اما در اکثر افراد، به طور آهسته و با بروز علائم هشداردهنده خفیف و نیز کاهش تدریجی عملکرد، مدت‌ها قبل از شروع اولین دوره شدید، ظاهر می‌شود. اغلب اوقات، دوستان یا اعضای خانواده از همان ابتدا متوجه مشکلاتی در این افراد می‌شوند، اما نمی‌دانند این مشکل دقیقاً چیست.
در مرحله اولیه، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از دید دیگران، فردی غیرعادی، عجیب، بی‌انگیزه، بی‌احساس و منزوی به نظر بیایند. ممکن است به مرور زمان از اجتماع دوری کنند و کمتر به ظاهرشان اهمیت دهند، حرف‌های عجیب بزنند و درکل، نسبت به زندگی و اتفاقات آن بی‌تفاوت شوند. هم‌چنین ممکن است تفریحات و سرگرمی‌هایی را که پیش از این داشته‌اند، متوقف کنند و کیفیت عملکردشان در محل کار یا مدرسه کاهش پیدا کند.
شایع‌ترین علائم هشداردهنده اولیه اسکیزوفرنی عبارتند از:
- افسردگی و کناره‌گیری از اجتماع
- خصومت و بدگمانی، واکنش افراطی به انتقاد
- بی‌توجهی به بهداشت فردی
- نگاه خیره بی‌روح و بی‌احساس
- ناتوانی در گریه‌کردن یا ابراز نادرست عواطفی مانند شادی، خنده یا گریه
- بیان جملات عجیب و غیرمنطقی، استفاده عجیب از کلمات یا صحبت‌کردن به شیوه‌ای غیرعادی
- پرخوابی یا بی‌خوابی، فراموش‌کاری، ناتوانی در تمرکز
اسکیزوفرنی چیست؟
علائم اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی در سه گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند:
- علائم مثبت، که بر رفتار و افکار فرد تأثیر می‌گذارند و در افراد عادی چندان مشاهده نمی‌شوند. انواع توهم‌ها نظیر شنیدن صداها و دیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارند، پارانویا (سوءظن شدید) و برداشت، باور و رفتارهای تحریف‌شده یا اغراق‌شده ازجمله علائم مثبت (به معنای افزوده شدن، نه به معنای خوب بودن) این اختلال هستند.
- علائم منفی، که معمولاً با فقدان غیرعادی احساسات و انگیزه پیوند خورده‌اند. علائم منفی (به معنای نبودِ چیزی) شامل کاهش یا عدم توانایی در آغازکردن کارها، صحبت‌کردن، بروز عواطف یا لذت‌بردن می‌شوند.
- علائم حاکی از آشفتگی، که به صورت افکار و رفتارهای نامنسجم و غیرمنطقی بروز پیدا می‌کنند. مشکلاتی نظیر افکار و گفتار مبهم و آشفته، اختلال در تفکر منطقی و در برخی موارد، حرکات و رفتارهای عجیب و غیرطبیعی در این گروه از علائم قرار می‌گیرند.
انواع اسکیزوفرنی
1) اسکیزوفرنی پارانوئید
اسکیزوفرنی پارانوئید، رایج‌ترین نوع این بیماری است و ممکن است دیرتر از سایر انواع آن ظاهر شود. توهم یا هذیان از علائم اصلی این نوع شیزوفرنی هستند، اما گفتار و عواطف فرد بیمار ممکن است در این زیرگروه، تحت تأثیر بیماری قرار نگیرند.
2) اسکیزوفرنی هبفرنیک
اسکیزوفرنی هبفرنیک که نام دیگر آن اسکیزوفرنی آشفته است، به طور معمول در بازه سنی 15 تا 25 سالگی ظاهر می‌شود و علائم آن شامل رفتارها و افکار بی‌هدف و آشفته و البته در کنار آن، توهم و هذیان‌های کوتاه‌مدت است. در این شکل از بیماری، فرد ممکن است گفتار نامنظم و شلخته‌ای داشته باشد تا حدی که دیگران حرف‌های او را به سختی درک کنند.
کسانی که از نوع هبفرنیک بیماری اسکیزوفرنی رنج می‌برند غالباً در حالات چهره، تن صدا یا رفتارشان احساس کمی نشان می‌دهند یا هیچ احساسی از خود بروز نمی‌دهند.
3) اسکیزوفرنی کاتاتونیک
اسکیزوفرنی کاتاتونیک نادرترین نوع روان‌گسیختگی است که با ظهور حرکاتی غیرعادی، محدود و ناگهانی شناسایی می‌شود. در این بیماری، فرد ممکن است بین حالات خیلی فعال یا خیلی آرام در نوسان باشد. هم‌چنین فرد مبتلا زیاد صحبت نمی‌کند و صحبت‌ها و رفتارهای دیگران را تقلید می‌کند.
4) اسکیزوفرنی نامتمایز یا نامشخص
زمانی که فرد تلفیقی از علائم انواع پارانوئید، هبفرنیک یا کاتاتونیک را از خود نشان می‌دهد، در این دسته قرار می‌گیرد.
5) اسکیزوفرنی باقیمانده
افرادی که سابقه ابتلا به شیزوفرنی دارند اما در حال حاضر تنها علائم منفی (نظیر حرکات آهسته، ضعف در حافظه، عدم تمرکز و بهداشت فردی نامناسب) را نشان می‌دهند، احتمالاً به اسکیزوفرنی باقیمانده مبتلا هستند.
7) اسکیزوفرنی سنستوپاتیک
مبتلایان به اسکیزوفرنی سنستوپاتیک احساسات بدنی غیرعادی‌ای را غالباً بدون وجود عامل خارجی یا فیزیکی، تجربه می‌کنند. مانند حس سوزش یا فشار بدنی بدون اینکه عاملی برای ایجاد آن وجود داشته باشد.
اختلال اسکیزوفرنی اگر پیگیری و درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلاتی جدی شده و ابعاد گوناگون زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. عوارضی که ممکن است در نتیجه اختلال اسکیزوفرنی ایجاد شوند یا همراه با آن بروز کنند، شامل موارد زیر است:
- داشتن افکار خودکشی و اقدام به خودکشی
- اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فکری
- افسردگی
- سوء مصرف الکل یا برخی مواد مانند نیکوتین
- ناتوانی در کارکردن یا حضور در مدرسه
- مشکلات اقتصادی و بی‌خانمانی
- گوشه‌گیری اجتماعی
- مشکلات بهداشتی و پزشکی
- هدف سوء قصد قرارگرفتن و قربانی‌شدن
- رفتار پرخاشگرانه (اگرچه این مورد نادر است)
تشخیص اسکیزوفرنی
تشخیص اسکیزوفرنی شامل رد احتمال وجود هرگونه اختلال روانی دیگر می‌شود، و نیز اطمینان از اینکه علائم مشاهده شده ناشی از سوءمصرف مواد مخدر، دارو و سایر بیماری‌ها نیست. روند تشخیص اسکیزوفرنی شامل موارد زیر است:
- معاینه بدنی: این مرحله به منظور رد کردن احتمال وجود مشکلاتی است که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند و برای بررسی هرگونه عارضه مرتبط با آن انجام می‌شود.
- آزمایش‌ها و غربالگری‌ها: این مرحله شامل انجام‌دادن تست‌های لازم برای رد شرایط با علائم مشابه و غربالگری برای مصرف الکل و داروها است. پزشک معالج هم‌چنین ممکن است تکنیک‌های تصویربرداری مانند MRI و سی‌تی‌اسکن را تجویز کند.
- ارزیابی روان‌پزشکی: پزشک از طریق مشاهده ظاهر، رفتار و با پرسش درباره افکار، خلق‌وخو، هذیان، توهم، مصرف مواد و تمایل به خشونت یا خودکشی، سطح سلامت روان فرد را بررسی می‌کند. در این مرحله، سابقه بیماری روانی فرد یا خانواده‌اش نیز درنظر گرفته می‌شود.
- معیارهای تشخیصی اسکیزوفرنی: متخصص سلامت روان ممکن است برای تشخیص این عارضه از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) که انجمن روان‌پزشکی آمریکا منتشر کرده است، استفاده کند.
اسکیزوفرنی چیست؟
روان‌درمانی
روان‌درمانی نوعی گفت‌وگودرمانی است که بخش بزرگی از برنامه درمانی تنظیم‌شده برای هر بیمار را به خود اختصاص می‌دهد. این روش درمانی به بیماران در درک و کنترل بهتر علائم اسکیزوفرنی کمک می‌کند. درمان مناسب در کنار حمایت عملی و عاطفی از جانب نزدیکان، به بیمار کمک می‌کند بتواند مسیر زندگی خود را بهتر پیدا کند.
روان درمانی یکی از راه حل های درمان اسکیزوفرنی است
انواع روان‌درمانی شامل موارد زیر است:
- روان‌درمانی فردی
- رفتار درمانی شناختی (CBT)
- درمان تقویت شناختی (CET): یک رویکرد جامع و عملگرا برای توان‌بخشی نقص‌های شناختی-اجتماعی و عصب‌شناختی برای بهبود توانایی‌های فرد در زمینه‌های شناختی و ادراکی است.
داروهای آنتی‌سایکوتیک
داروهای آنتی سایکوتیک (ضد روان‌پریشی) به دو دسته نسل اول و نسل دوم تقسیم می‌شوند. هرکدام از این داروها مزایا و معایب مختص به خود را دارند و بنا به صلاحدید پزشک تجویز می‌شوند.
این داروها علائم مثبت اسکیزوفرنی را کاهش می‌دهند و از بازگشت آنها جلوگیری می‌کنند. تقریباً 80 درصد بیماران طی یک سال پس از قطع داروهای آنتی‌سایکوتیک، بازگشت علائم اسکیزوفرنی را تجربه می‌کنند. درحالی‌که در صورت ادامه درمان، تنها در 20 درصد از بیماران امکان بازگشت و تشدید علائم این اختلال وجود دارد.
انتخاب یک دارو برای درمان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به عوامل متعددی از جمله اثربخشی، هزینه، عوارض جانبی، روش مصرف، در دسترس بودن و قدرت تحمل بیمار بستگی دارد. مصرف این داروها در کودکان، زنان باردار یا شیرده و سالمندان با بروز عوارض گوناگونی همراه است.
همان‌طور که گفتیم، اسکیزوفرنی بیماری نادری نیست و تقریباً از هر ۱۰۰ نفر، یک نفر در خطر ابتلا به این بیماری است. شاید شما هم تجربه ارتباط با افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را داشته‌اید. اگر این‌طور است، از تجربه خودتان در این زمینه بگویید.
ما در مرکز مشاوره ندای ارامش روان منتظر حل مشکلات شما هستیم همراه ما باشید
