طرحواره نقص و شرم
اولین و احتمالا مهمترین ذهنیتی که می توان به صورت بالینی در نظر گرفت ذهنیت کودک آسیب پذیر است. ذهنیتی که معمولا بیشترین طرحواره زندگی را تجربه می کند. زمانی که در ذهنیت کودک آسیب پذیر قرار داریم،
ممکن است ناراحت، نامید و یا مضطرب به نظر برسیم و یا دستپاچه و ناتوان باشیم. کودک آسیب پذیر نتیجه دورانی است که شخص در کودکی برای ادامه بقا نیازمند مراقبت بزرگسالان بوده، اما این مراقبت را دریافت نکرده است.
طرحواره نقص و شرم یکی از این آسیب ها بر روان کودک است.
در این طرحواره، شخص احساس می کند در مهمترین جنبه های شخصیت اش، ناقص، نامطلوب، بد، حقیر و بی ارزش است. همچنین، شخص تصور می کند در نظر اطرافیان و افراد مهم زندگی اش منفور و نامطلوب به حساب می آید.
حساسیت بیش از حد نسبت به انتقاد، طرد، سرزنش، کمرویی، مقایسه های نابجا، احساس ناامنی در حضور دیگران و حس شرمندگی در ارتباط با عیب و نقص های درونی از دیگر تبعات این تله است.بسیاری از این نواقص فقط تصور بیمار هستند و حتی واقعیت هم ندارند.
این نقاط ضعف ممکن است شخصی مانند تکانه های خشم، تمایلات جنسی غیرقابل پذیرش، خودخواهی باشند یا عمومی مانند ظاهر جسمی نامطلوب و مشکلات اجتماعی باشند.
علت شکل گیری تله نقص و شرم چیست؟
- ممکن است یکی از اعضا خانواده سخت انتقادگر و بد دهن بوده یا شدیدا کسی را مواخذه می کرده و رفتارها، گفتارها و ظاهر شما حتی یک لحظه هم از ترکش انتقاد ها در امان نبوده است.
- والدین مدام شما را ناامید و سرخورده می کردند.
- از طرف پدر یا مادرتان یا هر دو طرد شده اید و والدینتان محبتشان را از شما دریغ کرده اند.
- در خانواده تمام اشتباهات بر گردن شما انداخته می شود.
- یکی از اعضا خانواده از نظر جسمی و جنسی یا عاطفی با شما بد رفتاری کرده باشد.
- والدین دائم به شما می گفته اند که تو بی ارزش و نالایق هستی و به درد هیچ کاری نمی خوری.
- بارها با برادران و خواهران خود مقایسه شدید و والدینتان آنها را به شما ترجیح داده اند.
نتیجه شکل گیری تله نقص و شرم چیست؟
بیشترین احساسی که با تله زندگی نقص و شرم حاصل می شود، شرمساری است.همان احساسی که به محض برملا شدن عیب ها و ایرادات بروز پیدا می کند.بنابراین از آنجا که حس شرمساری دردناک و تحمل ناپذیر است
دست به هر کاری می زنید تا احساس شرمساری نکنید.
هر کدام از بیمارانی که در تله زندگی نقص و شرم گرفتار شده اند، به شکل خاصی با این تله برخورد می کنند. برخی از آنها اعتماد به نفسشان را از دست می دهند و برخی دیگر چنان رفتار می کنند
که انگار اصلا دچار این تله زندگی نشده اند و ظاهری عالی قوی دارند ولی این فقط ظاهر قضیه است.
طرحواره نقص و شرم
تاثیر طرحواره نقص و شرم بر روابط فردی چیست؟
طبیعتاً، صدمه وارد شده به کودک آسیب پذیر به نیازهای برآورده نشده اش و در نتیجه به طرحواره یا تله زندگی ناسازگار غالبش بستگی دارد.اگر کودک آسیب دیده دوران کودکی مدام تحقیر شدن
و بی توجهی را تجربه کرده باشد، احتمال آنکه در بزرگسالی به این تله مبتلا شود بسیار زیاد می شود.
انواع دیگر ذهنیت کودک آسیب پذير (به طور مثال، کودک محروم، کودک ناقص، کودک گمشده) انعکاس دهنده تله زندگی نقص و شرم است. درواقع، بیشتر تله های زندگی بخشی از ذهنیت کودک آسیب پذير است.
تداوم این تله زندگی هم به صورت رفتاری و هم به صورت شناختی صورت می گیرد.طرحواره ها رفتارهایی را به وجود می آورد که به خود طرحواره آسیبی نمی رسانند.
برای مثال زن جوانی که در تله زندگی نقص و شرم است، افکار یا رفتارهایش مطابق این تله است. در یک مهمانی او ممکن است چنین افکاری داشته باشد: هیچ کس مرا دوست ندارد. اگر مردم مرا واقعا بشناسند از من دوری می کنند.
به دنبال چنین افکاری او از نظر رفتاری از دیگران دوری کرده و با دیگران کمتر صحبت می کند.
هدف از درمان طرحواره نقص و شرم چیست؟
کمک به بزرگسالان برای برآوردن نیازهایشان است حتی اگر این نیازها درگذشته برآورده نشده باشند.ذهنیت کودک آسیب پذير واضح ترین و صریح ترین جلوه نیازهای برآورده نشده است؛
بنابراین ذهنیتی است که بیشترین اهمیت را برای تشخیص و کمک کردن دارد.
نکته مهم در تله نقص و شرم این است که حمایت از ذهنیت کودک آسیب پذیر و دسترسی به ذهنیت مورد نیاز آن، غالباً مشکل است. تجربه های آسیب پذیری و پریشانی که در ذات این ذهنیت هستند
دردناک اند و افراد اغلب تلاش زیادی می کنند تا از این ذهنیت اجتناب کنند یا با آن مبارزه کنند.
طرحواره نقص و شرم
درمان چطور صورت می گیرد؟
قش طرحواره درمانگر این است که به آرامی مراجع را تشویق کند تا به جای مخفی نگه داشتن آسیب، در یک فرآيند غیرمستقیم شناختی و تجربی آسیب پذیری شرکت کند.
اگر آسیب پذیری طرحواره نقص و شرم مخفی نگه داشته و یا کتمان شود، فرایند درمان صورت نمی گیرد و این طرحواره های زندگی درمان نمی شوند. برای دستیابی به کودک آسیب پذیر از تصویرسازی ذهنی استفاده می شود.
سه فرایند زیر در درمان طی می شوند:
- تمایز بین ناراحتی از بدی و جدا کردن هیجانات درجه دوم (خود انتقادی یا خود سرزنشی) از هیجانات درجه اول
- شناخت و بیان نیازهای برآورده نشده به عنوان گام نخست در برآوردن آنها
- آغاز فرایند برآورده کردن نیازها در طی درمان (بازوالدینی درمانگر)
تصور شما از خودتان و توانایی هایتان چیست؟ آیا از وجود چیزی در خودتان شرمنده هستید؟ چه چیزی باعث شکل گیری این تله در شما شده است؟
با کودک درونتان در ارتباط شوید تا شما را راهنمایی کند. ادامه این مسیر را زیر نظر یک درمانگر ماهر متخصص در طرحواره درمانی طی کنید.
ممنون که تا اینجا همراه ما بودین
در مرکز مشاوره ندای ارامش روان دکترای روانشناس مجرب با بهترین رویکرد طرحواره درمانی هستند اگر که شما هم دچار طرحواره نقص و شرم هستین میتونین با ما تماس بگیرین
