طرحواره محرومیت هیجانی
شما هم ممکن است زمانی در زندگی خود احساس بی ارزشی، عدم درک و همدلی توسط دیگران را داشته باشید. داشتن چنین احساسات و افکاری تا زمانی که از حالت طبیعی خارج نشود مشکل ساز نیست؛ اما چنانچه احساس دوست نداشتنی بودن و عدم ارزش به شکلی افراطی و آزار دهنده وجود داشته باشد، درگیر طرحواره محرومیت هیجانی شده اید. برای آشنایی با طرحواره محرومیت هیجانی، نشانه ها، علت و راهکارهای درمانی آن مطلب زیر را مطالعه کنید
طرحواره محرومیت هیجانی (Emotional Deprivation Schema) یا تله محرومیت احساسی و عاطفی، یک طرحواره ناسازگار اولیه ناشی از تجربیات ابتدایی دوران کودکی است که در آن نیازهای عاطفی و هیجانی نادیده گرفته شده یا برآورده نشده اند. چنین شرایطی این باور عمیق را در افراد تشکیل می دهد که فرد شایسته عشق و مراقبت نیست. در نتیجه، افرادی که با این طرحواره دست و پنجه نرم می کنند اغلب احساس پوچی، تنهایی و ترس فراگیر از رها شدن را تجربه می کنند.
- سردی در رفتار با دیگرانرومیت هیجانی، یا طرحواره محرومیت عاطفی یکی از ۱۸ طرحواره اصلی مطرح شده در رویکرد درمانی طرحواره درمانی است. علائم زیادی برای تله محرومیت هیجانی وجود دارد، اما یکی از شایع ترین آن ها عزت نفس پایین است که به دلیل احساس دوست نداشتنی بودن یا ناخواستنی بودن ایجاد می شود.کسانی که طرحواره محرومیت هیجانی دارند، با این باور درگیر اند که نیازهای عاطفی اولیه آن ها توسط افراد مهم زندگی شان برآورده نمی شود. این نیاز ها عبارت اند از: احساس مورد علاقه بودن، عشق، دریافت محبت عاطفی، احساس درک شدن و حمایت.
-
نشانه های طرحواره محرومیت هیجانی
محرومیت هیجانی به شکل علائمی از احساس دوست نداشتنی بودن، رفتا های طرد کننده و احساس زیاد تنهایی مشخص می شود. که شناخت آن ها می تواند به شناسایی طرحواره محرومیت عاطفی در افراد کمک کند. نشانه های محرومیت هیجانی در افراد عبارت است از :
-
احساس حمایت عاطفی ناکافی
-
انتظار غیرواقع بینانه ارضای نیازهای عاطفی در روابط
-
احساس نداشتن یک راهنما یا مشاور در زندگی
-
احساس تنهایی عمیق
-
احساس دوست نداشتنی بودن
-
احساس خلاء در زندگی
-
اشتراک احساسات محدود با دیگران
-
احساس نداشتن حمایت در زندگی
-
احساس عدم ارضای نیاز های عاطفی
-
احساس عصبانیت و پرخاشگری
-
چنانچه شما هم نشانه های گفته شده بالا را داراید برای رفع مشکل خود از مشاورین مرکز مشاوره ندای ارامش کمک بگیرید.
محرومیت هیجانی که عامل اصلی ایجاد کننده طرحواره محرومیت هیجانی است، انواع مختلفی دارد که عبارت اند از:
- محرومیت عاطفی: در این شکل از محرومیت که می تواند ایجاد کننده طرحواره محرومیت هیجانی باشد، افراد به خصوص در دوران کودکی از محبت و حمایت عاطفی به اندازه کافی برخوردار نبوده اند.
- محرومیت از همدلی: افرادی که احساس کنند کسی آن ها را درک نمی کند، کسی نیست که بتوانند با او صحبت کرده یا درد و دل کنند و همدلی کافی را دریافت نکرده باشند از احساس همدلی محروم شده و زمینه شکل گیری طرحواره محرومیت هیجانی در آن ها شکل می گیرد.
- محرومیت از حمایت: این افراد احساس بی کسی دارند، فکر می کنند که کسی را ندارند تا مواظب آن ها باشد. در مواقع نیاز احساس بی پشت و پناهی داشته و فکر می کنند هیچ کس به فکر آن ها نیست.
محرومیت هیجانی به دلایل متفاوتی می تواند ایجاد شود که ریشه اکثر آن ها در دوران کودکی افراد و شیوه ای که با والدین خود یا مراقبین رابطه برقرار کرده اند. مراقبینی که به اندازه کافی حمایت گر نبوده و نیاز های کودکان را برآورده نکرده اند می توانند زمینه را برای بروز محرومیت عاطفی فراهم کنند. ریشه های تحولی طرحواره محرومیت هیجانی عبارت است از:
- فقدان محبت: مادر یا پدری که به اندازه کافی نیاز به محبت و عشق کودک خود را برآورده نکرده اند. کودک خود را در آغوش نکشیده و احساس دوست داشتنی بودن به او نمی دهند.
- عزت نفس آسیب دیده: افراد در دوران کودکی، ممکن است احساس کنند که کسی آن ها را دوست نداشته و برایش ارزش قائل نیستند. در چنین شرایطی احساس بی ارزشی کرده و عزت نفس آن ها ضعیف می شود. در چنین شرایطی و به دلیل عزت نفس آسیب دیده احتمال بروز طرحواره محرومیت عاطفی در فرد بالا می رود.
- صرف زمان ناکافی: پدر یا مادر افراد ممکن است در کودکی به دلیل مشغله های کاری یا بیماری، نتوانند زمان کافی را با کودک خود بگذرانند. این احساس تنهایی باعث می شود کودک فکر کند که کسی را ندارد تا مرراقب او بوده و از او حمایت کند.
- عدم توجه به مشکلات: در شرایطی که کودک به دلایلی نیاز به حمایت و دریافت راهنمایی از والدین خود دارد، چنانچه آن ها نسبت به انجام رفتار حمایتگرایانه منفعل بوده و یا کودک را بیشتر سرزنش کنند به جای حمایت، طرحواره محرومیت عاطفی در کودک تقویت می شود.
- رفتار پرخاشگرایانه: والدینی که با کودکان خود با پرخاشگری رفتار کرده و آن ها را به شکل کلامی یا فیزیکی تنبیه کرده یا کودک را مورد سو استفاده جنسی و جسمی قرار می دهند، نیاز کودک به عشق، توجه و دوست داشتنی بودن را برآورده نمی کنند و باعث ایجاد تله محرومیت هیجانی در کودک می شوند.
طرحواره محرومیت هیجانی در زمینه های متفاوتی از زندگی افراد می تواند تاثیر گذار باشد که یکی از مهمترین آن ها حوزه ازدواج است. طرحواره محرومیت هیجانی به شکل های زیر می تواند در روابط عاشقانه و ازدواج موثر باشد:
- ابراز انتظارات: فرد بدون ابراز نیاز های خود انتظار دارد تا دیگران از جمله شریک عاطفی او خواسته هایش را درک کنند. این انتظار غیر واقع بینانه باعث می شود تا افراد از شریک عاطفی خود توقعات غیر منطقی داشته باشند و در زندگی ایجاد مشک می کند. در این حالت افراد فکر می کنند که کسی برایشان ارزش قائل نیست.
- احساس تنهایی: افراد با طرحواره محرومیت هیجانی، از شریک زندگی خود انتظار دارند تا قبل از آن که به او بگویند چه احساسی دارند، احساسات آن ها توسط شریک عاطفی شان درک شود. و اگر توسط شریک زندگی شان درک نشوند، احساس تنهایی و طرد شدگی می کنند.
- رفتار خصمانه: اتهام زدن و واکنش منفی به شریک زندگی توسط افراد به دلیل احساس دوست نداشتنی بودنی که غیر واقع بینانه است. در این شرایط افراد فکر می کنند شریک عاطفی شان آن ها دوست ندارد.
- مشکلات جسمی: نیازهای عاطفی که نمی توانید برآورده نمی شوند می توانند به شکل شکایات جسمی از درد، کسالت و غیره تبدیل شوند. از این طریق افراد تلاش می کنند تا توجه دیگران به خصوص شریک عاطفی را به خود جلب نمایند. این اتفاق امری آگاهانه نبوده بلکه ذهنی و ناخودآگاه است.
طرحواره محرومیت هیجانی
هدف اصلی درمان طرحواره محرومیت عاطفی این است که به افراد کمک کند تا نیازهای عاطفی خود را شناسایی و به شکل سالم و بدون آسیبی آن ها را ارضا کنند. همچنین درمان کمک می کند تا عزت نفس ضعیف را بهبود بخشیده و خاطرات آسیب رسان ناشی از کمبود ها و عدم ارضای به موقع نیاز ها را در فضایی امن مورد بازنگری قرار داد. گزینه های روان درمانی طرحواره هیجانی عبارت اند از:
- طرحواره درمانی: اصلی ترین گزینه برای درمان طرحواره محرومیت هیجانی، طرحواره درمانی (ST) است. این رویکرد درمانی که توسط جفری یانگ ابداع شده و برای درمان طرحواره های ناسازگار کاربرد دارد. هدف طرحواره درمانی در درمان طرحواره محرومیت هیجانی و عاطفی شناسایی الگو های اولیه و ناسازگار روابط و هیجانات اولیه و تلاش برای بهبود تجارب بد و آسیب رسان است.
- درمان شناختی رفتاری: یکی دیگر از گزینه های درمانی طرحواره محرومیت هیانی درمان شناختی رفتاری (CBT) است، که به عنوان یک روش درمانی قدرتمند برای درمان طرحواره محرومیت عاطفی شناخته می شود. در درمان شناختی رفتاری الگو های ناسالم و باور های بنیادینی که فرد را اذیت می کنند شناسایی می کنند. در این درمان فرض می شود که شیوه های تفکر و باور ها در چگونگی رفتار افراد موثر هستند.
مقابله با تله محرومیت هیجانی
این موضوع که افراد چگونه با طرحواره محرومیت عاطفی و هیجانی کنار می آیند، بستگی به این دارد که از کدام یک از سبک های مقابله با طرحواره محرومیت هیجانی که در زیر آورده ایم استفاده می کنند. راهکارهای مقابله و کنار آمدن با تله محرومیت هیجانی عبار اند از:
- اجتناب
- جبران بیش از حد
- تسلیم
اجتناب: برخی از افراد با تله محرومیت عاطفی ممکن است سعی کنند از موقعیت هایی که در آن طرحواره محرومیت هیجانی تداعی می شود اجتناب کنند. به عنوان مثال، آن ها ممکن است از روابط عاطفی اجتناب کنند، زیرا معتقدند که کسی آن ها را آنطور که شایسته آن هستند دوست ندارد. یا ممکن است از صحبت در مورد نیازهای خود صرف نظر کنند چرا که فکر می کند کسی آن ها را درک نمی کند.
جبران بیش از حد: از طرف دیگر، برخی از افراد دارای طرحواره محرومیت هیجانی و عاطفی ممکن است با رفتار کردن بر خلاف باورهای خود، سعی کنند تا احساسات منفی خود را بهبود ببخشند. برای مثال، چنین افرادی ممکن است نیازهای خود را با صدای بلندتر و قاطعانه‌تر بیان کنند و دیگران را به خاطر احساسات منفی خود سرزنش کنند.جبران بیش از حد ممکن است باعث شود فرد احساس ناخوشایندی و آسیب پذیری کند زیرا برخلاف باورهای طرحواره او است.
تسلیم شدن: افراد دارای طرحواره محرومیت هیجانی ممکن است در برابر باورها و افکار ناسازگار طرحواره خود تسلیم شوند. زمانی که فرد تسلیم طرحواره محرومیت عاطفی می شود، به این باور بها می دهند که عزیزانشان نیاز آنها به عشق، همدلی یا امنیت را برآورده نمی کنند. این افراد ممکن است جذب افرادی شوند که قادر به برآوردن نیازهای عاطفی آن ها نیستند
ردر کنار سه راه اصلی کنار آمدن و مقابله با طرحواره محرمیت هیجانی راهکارهای زیر نیز می توانند کمک کننده باشند:
- با طرحواره ناسازگار و ناسالم خود آشنا شوید
- با گذشته نه چندان خوب زندگی خود کنار بیایید
- نیازهای عاطفی خود و شیوه های رفع آن را شناسایی کنید
- انتظارات عاطفی غیر منطقی خود را اصلاح کنید
- در دایره افراد کنار خود بازنگری کنید
- از یک روانشناس کمک بگیرید
- به روی آسیب پذیری خود کار کنید
در کنار سه راه اصلی کنار آمدن و مقابله با طرحواره محرمیت هیجانی راهکارهای زیر نیز می توانند کمک کننده باشند:
- با طرحواره ناسازگار و ناسالم خود آشنا شوید
- با گذشته نه چندان خوب زندگی خود کنار بیایید
- نیازهای عاطفی خود و شیوه های رفع آن را شناسایی کنید
- انتظارات عاطفی غیر منطقی خود را اصلاح کنید
- در دایره افراد کنار خود بازنگری کنید
- از یک روانشناس کمک بگیرید
- به روی آسیب پذیری خود کار کنید
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات شما درباره طرحواره محرومیت هیجانی پاسخ دهیم.
آیا طرحواره محرومیت هیجانی درمان می شود؟
بله، طرحواره محرومیت هیجانی و عاطفی می تواند با استفاده از راهکار های درمانی طرحواره درمانی یا درمان شناختی-رفتاری درمان شود. این درمان ها با شناسایی افکار و طرحواره های ناسازگار در جهت درمان آن ها اقدام می کنند.
آیا طرحواره محرومیت هیجانی یک اختلال است؟
خیر، تله محرومیت هیجانی یک اختلال نیست، بلکه یکی از انواع ۱۸ طرحواره مطرح شده توسط جفری یانگ است که بر اساس تجارب و هیجانات ناسازگار اولیه معرفی شده است.
آیا طرحواره محرومیت هیجانی در کودکان هم وجود دارد؟
بله، کودکان هم می توانند دارای طرحواره محرومیت عاطفی باشند که نشانه های آن کمی متفاوت از بزرگسالان است. کودکان دارای محرومیت هیجانی علام افسردگی و اضطراب نشان داده و ممکن است رشد آنان دچار اختلال شود.
آیا طرحواره محرومیت هیجانی قابل تشخیص است؟
بله، با شناسایی نشانه های طرحواره هیجانی و استفاده از پرسشنامه طرحواره یانگ می توان طرحواره محرومیت هیجانی و عاطفی را شناسایی کرد.
