اختلال بیش فعالی (ADHD) در کودکان
اختلال بیش فعالی (ADHD) در کودکان باعث پرتحرکی، بی توجهی و رفتارهای ناگهانی می باشد.
ADHD یک اختلال رفتاری رشدی است. معمولاً فرد توانایی دقّت و تمرکز بر روی یک موضوع را نداشته، یادگیری در او کند است. و فرد از فعالیت بدنی غیر معمول و بسیار بالا برخوردار است.
این اختلال با فقدان توجه، فعّالیت بیش از حد، رفتار های تکانشی یا ترکیبی از این موارد همراه است. هر فردی با شک بیش فعالی باید به دقت تحت نظر یک پزشک معاینه گردد.
بسیاری از این افراد، یک یا چند اختلال رفتاری دیگر نیز دارند. همچنین ممکن است یک مشکل روانی مانند افسردگی یا اختلال دو قطبی داشته باشند.
بیش فعالی در چه سنی شایع تر است؟
ADHD اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است.
حدود ۳٪ تا ۵٪ کودکان قبل از هفت سالگی به آن مبتلا می شوند. این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ بیشتر در دوران رخ می دهد و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می شوند. در نظر گرفتن این نکته میتواند حایز اهمیت باشد که بیش فعالی درمان نشده خطرناک است. تحقیقات نشان داده اند که ۲۵ تا ۴۰ درصد زندانیان به طور میانگین به این اختلال مبتلا هستند و آن را درمان نکرده اند.
علت بیش فعالی
علت بیشتر مبتلایان به عارضه بیش فعالی هنوز روشن نیست. ولی گمان میرود که جزو بیماری های چند عاملی با ریشه ژنتیک و در ارتباط با محیط باشد.
عامل ژنتیکی این عارضه بیشتر در پدران کودکانی که دچار بیش فعالی هستند وجود دارد. و عامل محیطی بر افزایش شدت این عارضه بسیار موثر است این اختلال به میزان سه تا پنج برابر در پسران نسبت به دختران شایع تر است.
اگر در دوران نوزادی یعنی چهار هفته اول تولد ،کودک با مشکل تغذیه یا بهداشتی، روانی مواجهه باشد یا اگر مادر در دوران بارداری، سیگار یا الکل مصرف کند، این افراد بیشتر در معرض خطر بیش فعالی قرار دارند.
تحقیقات نشان میدهد که ۲۵٪ خانواده ها یی که یک عضو بیش فعال دارند، فرزند بعدی نیز بیش فعال خواهد شد. همچنین، تحقیقات دیگری ثابت کرده که اگر یکی از دو قلو ها به بیش فعالی مبتلا باشد، ۸۲٪ احتمال ابتلای قلو دیگر نیز وجود دارد. این تحقیقات ثابت کرده اند که یکی از مهمترین علل بیش فعالی، ژنتیک است.
انواع بیش فعالی
نوع اول: اختلال بیش فعالی
(Hyper Active Disorder –HDمبتلایان به اختلال بیش فعالی)
معمولاً فعالیت بالایی دارند اما در کمال تعجب این افراد در رابطه با تمرکز مشکلی ندارد که از نشانه‌های آن می‌توان علائم ذیل را ذکر کرد.
1) دست و پای بی قرار، غالباً با دست‌های خود بازی می کنند و آنها را حرکت می دهند.
2)افراد بیش فعال اصولاً برای مدت طولانی نمی توانند جایی بنشینند و باید حتماً حرکت کنند. ترک صندلی یا ترک محل نشستن از نشانه های بیش فعالی است.
3)اصطلاحاً بالا رفتن از دیوار راست که خود نشانه پر انرژی بودن کودک است اگر از حدی فراتر رود می تواند از نشانه های بیش فعالی فیزیکی باشد.
4)نوعی دیگر از بیش فعالی، در تولید سر و صدا نمایان می شود. افرادی که دارای نوع اول بیش فعالی هستند. نمی توانند بی سر و صدا یک جا بنشینند. آنها حتماً باید مدام از خود سر و صدا در بیاورند.
5)افراد بیش فعال همیشه در حال حرکت و راه رفتن هستند. که قسمت عمده‌ای از این حرکت ها از روی سرگردانی هست.
6)افراد بیش فعال به دلایل مختلف ذهنی پرکار دارند. که این پر کاری خود را در زیاد حرف زدن نمایان می کند.
7)افراد بیش فعال اصلاً تحمل انتظار ندارند. به عنوان مثال قبل از پایان سؤال، جواب می دهند.
8)افراد بیش فعالی تخریب گرند و از این کار لذت می برند. حتی اگر کودکی که بیش فعال است را در سن ۳۰ سالگی مشاهده کنید باز هم اصلاً به بهبود زندگی توجهی ندارد.
9)بدون فکر و بدون توجه به عواقب، کارشان را انجام می دهند.
نوع دوم: اختلال کم توجهی
(Attention Deficit Disorder – ADD) مبتلایان به اختلال کم توجهی
بر خلاف گروه قبلی فعالیت بالایی ندارند اما در توجه و تمرکز دچار مشکل ند. در حقیقت این افراد حضور فیزیکی دارند اما فکر و حواسشان جای دیگری است و معمولاً به اسم نابغه های کودن شناخته می شوند که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد
1)دچار اشتباه می شوند اما فقط از روی بی دقتی.
2)در تمرکز کردن و توجه به یک موضوع بیش از ۵ دقیقه مشکل دارند.
3)افراد بیش فعال اصلاً به صحبت های فرد مقابل گوش نمی کنند آن ها تظاهر به گوش دادن می کنند.
4)افراد بیش فعال در هنگام ناراحتی از خود عکس العمل های سریع نشان می دهند، به عنوان مثال در هنگام گوش کردن ناگهان سر خود را برمی گردانند.
5)در برنامه ریزی و سازماندهی برنامه ها هیچ استعدادی ندارند.
6)اغلب به صورت کاملاً غیر عمدی لوازم و دارایی های خود را گم می کنند.
7) بیش فعال به دلیل ذهن جهنده شان از این شاخه به آن شاخه، بسیار فراموشکارند.
8)با کوچکترین محرکی مثل بوق ماشین یا صدای تیک تاک ساعت حواسشان پرت می شود.
9)دستورهای داده شده را پیروی نمی کنند (درک دستور ندارند)
راه تشخیص بیش فعالی در افراد
تشخیص نوع اول بیش فعالی
اختلال بیش فعالی بیماری پیچیده‌ای است و اغلب تشخیص داده نمی‌شود. برای تشخیص این افراد و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که در ادامه ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از :
1)حداقل شش نشانه از نشانه های ذکر شده در بالا را داشته باشند
2)نشانه های تشخیص داده شده به مدت شش ماه تداوم داشته باشد
3)حداقل دارای 5سال سن باشند
4) شروع علائم قبل از ۷ سالگی باشد
تشخیص نوع دوم بیش فعالی
برای تشخیص این افراد و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که در ادامه ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:
1)حداقل 6 نشانه از نشانه های ذکر شده در بالا را داشته باشد
2)نشانه های تشخیص داده شده به مدت نه ماه تداوم داشته باشند
3)حداقل دارای 5 سال سن باشد
4)شروع علائم قبل از 7 سالگی باشد
علائم بیش فعالی
3 علامت برای این بیماری وجود دارد:
1)کم توجهی (یا کم دقتی)
2)بیش فعالیتی (یا فزون کنشی)
3)رفتارهایی که انگیزه آنی دارند و بدون فکر قبلی انجام داده می‌شوند.
4)مشکلات خواب (بی خوابی یا سخت از خواب بیدار شدن)
رفتار فرد معمولاً همراه با پرتحرکی، بی‌توجهی و رفتارهای ناگهانی است. این رفتارها از قبیل انجام کارها به‌طور نیمه کاره، عدم تلاش ذهنی برای انجام تکالیف، فعالیت و تحرک بدنی بسیار بالا حتی زمانی که مشغول بازی نیستند، گم کردن پی در پی وسایل شخصی، نداشتن تمرکز و دقت بالا در انجام کارها می‌باشد. در دوران مدرسه ممکن است بروز اختلالات یادگیری خصوصاً اختلال در خواندن و نوشتن را داشته باشیم.
معمولاً این افراد با افزایش سن بهتر می‌شوند. البته بهبودی قبل از دوازده سالگی بعید است ولی بین سنین دوازده تا بیست سالگی اکثریت موارد مبتلا به این اختلال بهبود می‌یابند. در پانزده تا بیست درصد موارد علائم تا بزرگسالی باقی می‌ماند. افراد مبتلا به این اختلال در بزرگسالی علائم مربوط به پرتحرکی را ندارند بلکه بیشتر بی‌قراری دارند؛ تکانه‌ای عمل می‌کنند و اختلال توجه و تمرکز نشان می‌دهند.
بیش فعال ها همچنین در برنامه ریزی نیز مشکل دارند. عمده مشکل آنها شامل اولویت بندی، حل کردن مسائل، مدیریت زمان و پایان دادن کارهایی است که شروع کرده اند.
همچنین بیش فعال ها، پنج برابر افراد عادی مستعد چاقی هستند.
درمان بیش فعالی
روش درمان این بیماری میتواند روان درمانی یا دارویی به تنهایی یا ترکیبی از اقدامات دارویی با اقدامات روان‌درمانی باشد. درمان دارویی ADHD براساس داروهای محرک عصبی و غیر محرک استوار است. از جمله داروهای محرک داروی متیل فنیدیت (با نام تجاری قرص ریتالین) و دگزامفتامین (مثل قرص ویوانس) است. داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین (مهارکننده بازجذب نوراپینفرین) و داروهای MAOIs می‌باشند.
درمان‌های غیردارویی این بیماری عبارتند از کار درمانی ، گفتار درمانی و درمان شناختی رفتاری، خانواده درمانی، مداخله در مدرسه، آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش مدیریت والدین و نوروفیدبک است. همچنین اخیراً بهبود بیماری ADHD از طریق بازی با کودک (بازیِ درمانی) نیز در بین متخصصین رواج یافته‌است. بازی‌های درمانی اصول درمانی زیادی را دربرمی‌گیرند و به بچه‌ها کمک می‌کنند تا دربارهٔ مشکلاتشان گفتگو نمایند. همچنین به آنها مهارت‌های ویژه شناختی و رفتاری را یاد میدهد. مثلاً بچه‌ای که مشکلات خودکنترلی دارد مهارت‌های مهم اجتماعی مثل رعایت نوبت، گوش دادن به صحبت دیگران، رعایت قوانین بازی و غیره را نیز در حین بازی یاد می‌گیرد.
راه کار های درمانی برای والدین
در ایران تاکنون پنج بازی درمانی با نام‌های ببین و بگو (برای بهبود نقص توجه)، صورت‌های فضایی (برای بهبود نقص توجه)، مجموعه بازی کنترل خشم (برای بهبود کنترل تکانشگری و مدیریت هیجان خشم)، مجموعه بازی خویشتنداری (برای بهبود کنترل تکانشگری و مدیریت هیجانات) و کودک توانا (برای کاهش ترس از تزریق در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱) برای کمک به بهبود بیماری‌های کودکان و نوجوانان به صورت علمی طراحی و تولید شده‌اند.
برای کودک برنامه‌ریزی کنید
کودک مبتلا به این اختلال در محدوده قوانین بهترین عملکرد را دارد. برای هر روز از قبل برنامه‌ریزی کنید و این برنامه را در جایی که کودک بتواند ببیند آویزان کنید. هرچه این برنامه دقیق تر باشد، محدودیت‌های بیشتری برای کودک ایجاد می‌کند تا بهتر رفتارش را کنترل کند.
محیط را ساده و ساکت کنید
در محیط شلوغ، کودک شما به راحتی تمرکزش را از دست میدهد و تحریک پذیر می‌شود به‌طور کلی سرو صدای خانه را کم کنید.
آموزش تماس چشمی به کودک
وجه مشترک این گونه کودکان این است که نمی‌توانند برای مدت طولانی به کسی که در حال صحبت است نگاه کنند. از این بازی استفاده کنید تا مهارت تماس چشمی را در کودک ایجاد کنید: بازی «نگاهتو برنگردون»، بدین ترتیب است که شما و کودکتان به چشمان یکدیگر خیره شوید. هر کس زودتر خسته شد و نگاهش را برگرداند بازنده است. زمان خیره شدن را ثبت کنید و هر بار که کودک بتواند نگاهش را بیشتر ثابت نگه دارد، او را تحسین کنید.
استفاده از ساعت زنگ دار
برای افزایش مدت زمانی که کودک میتواند آرام بنشیند از این وسیله استفاده کنید. از کودک بخواهید بکوشد تا ساعت را شکست دهد. اگر می‌خواهد تکلیف مدرسه اش را در زمان کوتاهتری تمام کند، از او بخواهید یک هدف زمانی تعیین کند. برای نمونه: «این درس را در ظرف ۵ دقیقه خواهم خواند» سپس به او بگویید ساعت را روی ۵ دقیقه تنظیم و خودش را ملزم کند که ۵ دقیقه بنشیند و آن درس را تمام کند. هر بار که موفق به انجام این کار شد، میتواند یک مرحله جلوتر برود و هدف بعدی اش را تعیین کند و بدین ترتیب، زمان درس خواندن یا انجام تکالیفش را افزایش دهد. در هر مرحله او را تشویق نمایید.
آموزش تسلط بر خود
به کودک بیاموزید که رفتارش را با گفتار شفاهی کنترل کند. وقتی او همراه شماست شروع به انجام کاری بکنید و مدام با خود با صدای بلند چنین حرف بزنید: ” باید حواسم به کاری که دارم می‌کنم جمع باشه. ” به کودک بیاموزید ابتدا با صدای بلند با خودش صحبت کند و سپس آرام و بی صدا. استفاده از گروه‌ها مشاوره‌ای برای آموزش‌های لازم در این زمینه میتواند راهگشا باشد.
پیشگیری از بیش فعالی
در زمان بارداری از هر چیزی که ممکن است به رشد جنین آسیب وارد کند، اجتناب کنید. برای مثال الکل مصرف نکنید، داروهای تفریحی و سیگار مصرف نکنید.
از اینکه کودکتان در معرض آلاینده‌ها و سموم قرار بگیرد. محافظت کنید از قبیل دود سیگار و سرب موجود در رنگ (که در بعضی از ساختمان‌های قدیمی یافت می‌شود)
جهت درمان اختلالات شخصیت به وبلاگ رسمی ما به آدرس markazarameshravan.blogfa.com مراجعه نمایید.
