افسردگی در کودکان و نوجوانان

افسردگی در کودکان و نوجوانان و تشخیص دلیل آن قدری مشکل است. گاهی استرس اطفال یا از دست دادن یکی از عزیزانِ کودک در ایجاد افسردگی نقش دارد. شاید به همین دلیل بیشتر شاهد افسردگی کودکان طلاق هستیم.

خشونت، زورگویی و صرف وقت بیش از حد در شبکه‌های اجتماعی دیجیتال می‌تواند با افسردگی همراه باشد.

افسردگی ممکن است ریشه‌های ژنتیکی و ارثی هم داشته باشد. ابتلا به سایر مشکلات ذهنی مانند مشکلات یادگیری، اختلالات اضطرابی یا رفتاری، کودکان و نوجوانان را بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌دهد.

نقش والدین در تشخیص افسردگی کودکان و نوجوانان

گاهی ما والدین اصلا به افسردگی در سنین پایین فکر نمی‌کنیم. گاهی هم مطمئن نیستیم که حالت فرزندمان ناشی از افسردگی است.

اگر شک داریم که شاید فرزندمان دچار افسردگی است باید ارتباط خود را با او بیشتر کنیم. باید از او بپرسیم چه احساساتی را تجربه می‌کند یا چه چیزهایی او را آزار می‌دهند.

به طور معمول وقتی چنین پرسش‌هایی به طور مستقیم از فرزندمان پرسیده می‌شود، در برخی موارد شاید بشنویم که شاد نیست یا غمگین است. گاهی شاید پاسخ آن‌ها حاکی از علاقه به آسیب به خود، علاقه به مرگ یا تفکرات خودکشی باشد.

چنین پاسخ‌هایی را باید کاملا جدی بگیریم؛ زیرا احتمال آسیب به خود در افسردگی نوجوانان بسیار زیاد است.

یکی دیگر از راه‌های تشخیص افسردگی فرزندان، مشورت با یک روانپزشک کودک و نوجوان یا روانشناس است. در مراجعه به این افراد متخصص، به طور معمول فرزندمان باید پرسشنامه افسردگی نوجوانان را پاسخ دهد.

برای تشخیص افسردگی کودکان دبستانی می‌توان از آموزگاران مدرسه هم کمک گرفت.

نشانه‌های بیرونی افسردگی کودکان به‌ این‌صورت است:

خشم و کج‌خلقی؛
احساس مستمر ناراحتی و ناامیدی؛
انزوای اجتماعی؛
افزایش حساسیت نسبت به طردشدن؛
تغییر و اختلال در اشتها به شکل کاهش یا افزایش؛
تغییر و اختلال در خواب به شکل کم‌خوابی یا خواب زیاد؛
طغیان کلامی یا فریاد و گریه؛
مشکل در تمرکز؛
خستگی و کاهش انرژی؛
دردهای بدنی (مانند شکم‌درد و سردرد) که با درمان‌ها متوالی بهبود نمی‌یابد؛
کاهش توانایی برای انجام فعالیت‌ در خانه یا با دوستان در بازی‌ها و …؛
احساس گناه و بی‌ارزش‌بودن؛
ضعف در تفکر یا تمرکز؛
فکر‌کردن درباره مرگ و خودکشی.

این نشانه‌ها در تمام کودکان یکسان نیست. درواقع نشانه‌های افسردگی کودکان در شرایط مختلف و زمان‌های گوناگون به شکل‌های متنوعی خود را نشان می‌دهند. با این‌وجود بعضی از کودکان با وجود افسردگی به شکلی معقول رفتار می‌کنند و نشانه‌های بیرونی مذکور را ندارند، اما بیشتر کودکان ضمن تجربه افسردگی تغییرات محسوسی در عملکرد تحصیلی، فعالیت‌های اجتماعی، علایق و حتی ظاهرشان ایجاد می‌شود.

اگرچه در سنین زیر ۱۲ سال موضوع خودکشی در کودکان مسئله‌ای نادر است، ولی امکان گرایش به خودکشی در این سن نیز وجود دارد. تمایل بیشتر به خودکشی در هنگامی که آنها عصبانی یا ناراحت هستند، وجود دارد. میل به اقدام به خودکشی در دخترها بیشتر دیده می‌شود، درحالی‌که پسرها تمایل بیشتری دارند که در اثر این اقدام کشته شوند. نوجوانانی که سابقه‌ی خشونت، مصرف مواد و الکل یا سوء‌استفاده‌های جنسی و فیزیکی در خانواده‌هایشان وجود داشته باشد، بیشتر درمعرض این خطر هستند و ممکن است اقدام به خودکشی کنند.

چگونه می توان مشخص کرد که یک کودک دچار افسردگی شده است

علایم افسردگی در کودکان متفاوتند. افسردگی در کودکان معمولا تشخیص داده نشده و در نتیجه درمان نمی شود؛ چرا که علایم آن معمولا به عنوان احساسات طبیعی و تغییرات روانی همگام با رشد، تلقی می شود. مطالعات اولیه ی پزشکی بر روی افسردگی«پنهان» تمرکز کرده اند؛ که در آن، افسردگی کودک خود را در قالب رفتارها یا فعالیت های خشن نشان می دهد. با اینکه علایم مذکور در کودکان کم سن و سال تر رخ می دهند، با این حال در بسیاری از کودکان همانند بالغین مبتلا به افسردگی، کاهش سطح خلق و خو دیده می شود. علایم اولیه ی افسردگی حول محور غم، احساس ناامیدی و تغییرات خلقی قرار گرفته اند.

درمان افسردگی کودکان و نوجوانان

درمان‌های موثری برای افسردگی کودکان و نوجوانان وجود دارد. درمان‌ غیردارویی ممکن است شامل یک یا چند مورد زیر باشد:

• روان‌ درمانی (درمان از راه صحبت کردن و مشاوره)
• ملاقات با همه اعضای خانواده
• تماس روانشناس با مدرسه و صحبت با معلم فرزندمان، با کسب اجازه از ما به عنوان والدین
  دو نوع روان‌درمانی بیشترین تاثیر را در درمان افسردگی کودکان و نوجوانان دارند:
• درمان رفتاری شناختی
• روان‌درمانی بین‌فردی، که در آن تلاش می‌شود مهارت‌های ارتباطات بین‌فردی و مشارکت جمعی با هدف کاهش استرس به نوجوان، آموزش داده شود.

ممکن است روانپزشک برای درمان افسردگی کودکان و نوجوانان، داروی ضدافسردگی هم تجویز کند.

جهت درمان افسردگی کودکان و نوجوانان در کلینیک ندای آرامش روان در تهران می توانید از طریق تلفنی و حضوری با ما در ارتباط باشید.