بیماری روانی

بیماری روانی یا اختلال روانی اصطلاحی است که امروزه زیاد می‌شنویم؛ زیرا با تغییر سبک زندگی و دور شدن از الگوهای قدیمی که همدلی و همکاری بین افراد را رواج می‌داد و مانع از ایجاد احساس تنهایی، افسردگی و سایر اختلالات می‎شد، امروزه با زیاد شدن استرس‌های شغلی، پیچیده‌تر شدن روابط، افزایش سطح توقع از زندگی، رسوخ زندگی ماشینی بین افراد جامعه، دور شدن از هم و سایر عوامل، شاهد بروز حجم بیشتری از اختلالات روانی در جامعه هستیم که متأسفانه محدودیت سنی هم ندارد و هر طیفی را ممکن است درگیر کند و این در حالی است که بیمار روانی بیش از هر بیمار دیگری نیاز به درک و همدلی دارد.
گاهی اختلال روانی در حدی نیست که بیمار نیازمند استفاده از دارو باشد و با کمک متخصصان حوزه سلامت روان؛ از جمله روانشناسان، مددکاران، مشاوران و … می‌تواند به سلامت روان سابق خود بازگردد ولی گاهی این اختلالات آنقدر شدید و توان‌فرسا هستند که همکاری روان‌شناس و روان‌پزشک را به صورت توأم می‌طلبند.

روانپزشک و یا روانشناس

روان‌پزشک یا متخصص اعصاب و روان شخصی است که مدرک پزشکی و تخصص روان‌پزشکی دارد؛ از اینرو به هنگام ملاقات بیماری که مشکلات حاد روانی دارد. در صورت تشخیص به دارو درمانی، امکان و اجازه تجویز دارو را دارد و این در حالی است که یک روان‌شناس حتی اگر دارای مدرک دکتری هم باشد، اجازه تجویز دارو را ندارد.

بنابراین در صورت نیاز بیمار به دارو، روان‌پزشک در ابتدا از بیمار و از اطرافیان بیمار شرح حال می‌گیرد و چنانچه لازم ببیند آزمایش‌های تشخیصی مکمل تجویز می‌کند تا به شناخت دقیقی از مشکلات بیمار دست یابد. سپس با توجه به شدت وخامت حال بیمار و در نظر گرفتن فاکتورهای دیگری از جمله سن بیمار، زمان ابتلاء، میزان نیاز به دارو و… داروهای لازم را در دوز مناسب و بازه زمانی لازم توصیه می‌کند.
علاوه بر این روان‌پزشک کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM 5) را که آخرین ورژن این کتاب است و توسط مؤسسه روان‌پزشکی آمریکا طراحی شده و هر چند وقت یک بار به روز می‌شود را بیس کار قرار می‌دهد، درحالی که روان‌شناس به DSM 5 ارجاع می‌دهد ولی برای تشخیص اختلالات روانی در درمان‌های شناختی، از پرسش‌نامه‌های شخصیتی چندمحوری مینه‌سوتا و تست فرافکن رورشاخ و سایر آزمون‌های این حوزه استفاده می‌کند.
گاهی ممکن است اختلال روانی به گونه‌ای باشد که بیمار علاوه بر نیاز به دریافت دارو، نیاز به کمک‌گرفتن از درمان‌های شناختی یا شناختی – رفتاری نیز داشته‌باشد. در چنین مواقعی همکاری روان‌شناس و روان‌پزشک به سرعت و کیفیت بهبود بیماری کمک می‌کند.

ملاک‌های تشخیص اختلال روانی

دور شدن از هنجارهای مقبول اجتماعی
در هر فرهنگ و هر جامعه، نورم‌هایی وجود دارند که تخطی از آن‌ها ناهنجاری تلقی می‌شود. پس چنانچه رفتاری از ما بروز کند که منافی هنجارهای اجتماعی باشد، می‌تواند به عنوان اختلال روانی توجیه شود. در این بین ذکر این نکته نیز لازم به نظر می‌رسد که انحراف از هنجارهای اجتماعی از این جامعه به جامعه دیگر متفاوت است و چیزی که در یک جامعه نورم و عادی تلقی می‌شود. در جامعه‌ای دیگر می‌تواند غیر عادی محسوب شود؛ مانند نوع پوشش افراد؛ از اینرو برای گرفتن تشخیص اختلال روانی به ملاک‌های بیشتری نیاز است.

غیر انطباقی‌بودن رفتار

دانشمندان علوم اجتماعی معتقدند که غیر انطباقی‌بودن رفتار بیش از انحراف از هنجارهای اجتماعی، گویای اختلال روانی است؛ زیرا رفتار بر کیفیت زندگی اشخاص و افراد جامعه تأثیر می‌گذارد. بنابراین رفتار نابهنجار و ناسالم که پیامدهایی برای شخص و جامعه دارد. بهزیستی شخص را مختل می‌کند و نوعی اختلال روانی است یا می‌تواند اختلال روانی ایجاد کند.

پریشانی شخصی

این ملاک ناظر به احوال درونی شخص برای تشخیص اختلال روانی است. این شاخص بیان می‌کند که فردی که دچار اختلال روانی شده، احساس پریشانی دارد و خود را در رنج و عذاب حس می‌کند. اضطراب، افسردگی، بی‌اشتهایی، بی‌خوابی و دردهای بدنی که متعاقب درگیری‌های ذهنی رخ می‌دهند، نمونه‌هایی از این شاخص هستند.

اما به صورت جمع‌بندی باید گفت هیچ‌یک از این سه شاخص به تنهایی بازگو کننده اختلال روانی نیستند؛ زیرا باید به صورت یک مجموعه و کل در نظر گرفته شوند تا شاخص‌های اختلال روانی را پر کنند. وجود دو یا سه شاخص از این سه عامل، می‌تواند ملاک تشخیص باشد.

روش‌های درمان اختلالات روانی

روانپزشکی حد فاصل بین روان‌شناسی به معنای مطالعه ذهن و رفتار و عصب‌شناسی به معنای مطالعه مغز و سیستم عصبی است که علائم بیماری را به روش‌های زیر ارزیابی می‌کند:

• آسیب فیزیکی
• تأثیر بیماری
• سابقه زندگی فرد
• شرایط و رویداد های بیرونی (از جمله آسیب‌های روحی یا خشونت)
• مصرف مواد بر وضعیت روانی و رفتاری فرد

پس از بررسی موارد فوق، روان‌پزشک از ابزارهای تشخیصی زیر برای تشخیص و درمان بیمار استفاده می‌کند:

• ارزیابی بیمار به وسیله تست‌های مختلف روان‌شناختی
• تشخیص‌های زیست‌پزشکی
• معاینه وضعیت روانی بیمار
• معاینه وضعیت فیزیکی بیمار