نقشه مغزی
نقشه مغزی یا GEEG چیست؟
نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرام کمی، ابزاری تشخیصی است که فعالیت الکتریکی مغز را بهشکل الگوهای امواج مغزی اندازهگیری میکند. نوار مغز کمی یا نقشه مغزی الگوهای ذکرشده را تفسیر میکند و آنها را به نقشههایی از عملکرد مغز تبدیل میکند؛ بنابراین، این روش با نام نقشهبرداری مغز نیز شناخته میشود
دکتر مهناز شهرباری متخصص درمان های نوروساینس
این روش میتواند اطلاعات مهمی را درباره عملکرد مغز مانند الگوهای مرتبط با تکانشگری، انعطافناپذیری شناختی، اضطراب و علائم منفی دیگر به پزشکان ارائه دهد. پزشکان با کمک این اطلاعات میتوانند اختلالاتی مانند اختلال بیشفعالی، اسکیزوفرنی، افسردگی، آسیب توروماتیک مغزی و اختلال وسواس فکری و عملی را تشخیص دهند و یک برنامه شخصیسازیشده را برای کمک به بهبود سلامت روان تدوین کنند. همچنین پزشکان ممکن است از این روش برای اندازهگیری اثرات روشهای درمانی مختلف استفاده کنند.
انواع نقشه مغزی
پزشک ممکن است یکی از انواع زیر را با توجه به صلاحدید خود تجویز کند:
- در حین فعالیت: در این نوع، پزشک از شما میخواهد فعالیتی را انجام دهید و فعالیت الکتریکی مغز شما را در حین انجام این فعالیت اندازهگیری میکند. در برخی از اوقات، این نوع ممکن است چندین روز طول بکشد؛
- نوع معمولی: این نوع که متداولترین نوع نقشه مغزی محسوب میشود، حدود 20 تا 40 دقیقه طول میکشد. در این نوع، معمولا نباید هیچگونه فعالیتی مانند حرکتکردن را انجام دهید. البته اگر پزشک از شما میخواهد نفس عمیق بکشید یا پلک بزنید، حتما این دستورات را انجام دهید. در بیشتر اوقات، پزشک یک چراغ چشمکزن را در مقابل شما میگذارد تا تأثیر آن را روی فعالیت الکتریکی مغز شما مشاهده کند؛
- در حالت خواب: این نوع که ممکن است دشوار باشد، کمتر از دو نوع دیگر تجویز میشود. ازآنجاییکه باید در این نوع بخوابید، پزشک ممکن است از شما بخواهد که شب قبل را نخوابید یا داروی خوابآور مصرف کنید؛
آیا qEEG مضرات یا عوارضی دارد؟
نقشه qEEG روشی غیرتهاجمی و بدون دارو محسوب میشود و عوارض جانبی آن نادر و خفیف هستند. تنها عارضه جانبی بالقوه این روش، تحریک خفیف و موقت پوست است. در طول این روش، تنها فعالیت الکتریکی مغز اندازهگیری میشود و تغییری در آن ایجاد نمیشود.
تفاوت نقشه برداری مغز با نوار مغزی چیست؟
در طول نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرام کمی، پزشکان دیسکهای فلزی کوچکی را روی سر بیمار برای اندازهگیری فعالیت الکتریکی مغز میگذارند. فرایندهای نقشه مغزی و نوار مغزی یکسان هستند؛ ولی، در نقشهبرداری مغزی، فعالیت الکتریکی مغز در طول این روش یا پس از آن تجزبهوتحلیل میشود. به عبارت دیگر، qEEG فعالیت الکتریکی اندازهگیریشده از مغز را پردازش میکند و دادهها را به شکل سهبعدیتری ارائه میدهد.
این روش علاوه بر شرایط و اختلالاتی که نوار مغزی میتواند آنها را شناسایی کند، میتواند اختلالات اضطراب، انعطافپذیری شناختی، تکانشگری و مشکل در مدیریت احساسات را نیز تشخیص دهد.
چه زمانی باید نقشه مغزی (QEEG) بگیریم؟
برای پیداکردن پاسخ این سؤال باید به کلینیک پزشکی معتبر مانند دکتر مریم سلیمانی مراجعه کنید؛ زیرا، تنها پزشک میتواند با بررسی علائم و شرایط خاص شما، مناسبترین روش تشخیصی را برای شما تجویز کند. اگر فردی دچار علائم بیماریهای روانی شده است، پزشک ممکن است این روش را برای او تجویز کند.
به عبارت دیگر، پزشک ممکن است این روش را برای تشخیص افسردگی، اختلال پاتیک، اختلال بیشفعالی، اسکیزوفرنی، اختلال استرس پس از سانحه زوال عقل، اختلال وسواس فکری و عملی و اختلالات خواب تجویز کند. همچنین پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص خود از این روش استفاده کند.
کاربرد نقشه مغزی در درمان بیماریها
پزشکان از نقشه مغزی در روشهای درمانی مختلفی مانند نوروفیدبک و نورومدولاسیون استفاده میکنند. نوروفیدبک روشی غیرتهاجمی برای اندازهگیری و کنترل امواج مغزی شماست. افراد به علت متعادل نبودن امواج مغزی به شرایط مختلفی مانند اضطراب، اختلال بیشفعالی و افسردگی مبتلا میشوند. پزشکان با کمک نوروفیدبک میتوانند امواج مغزی را طبیعی کنند. نوروفیدبک میتواند به درمان شرایط زیر کمک کند:
- اختلال بیشفعالی
- مدیریت خشم
- اضطراب
- سندرم خستگی مزمن
- درد مزمن
- افسردگی
- اعتیاد به دارو، تنباکو یا الکل
- اختلالات خوردن
- سر درد میگرنی
- اختلالات یادگیری
- اختلال وسواس فکری و عملی
- اختلال نافرمانی مقابلهای
- مدیریت درد
- اختلالات تشنج
- اختلالات خواب
- سکته مغزی
- آسیبهای تروماتیک مغزی
آمادگی و اقدامات لازم برای تست نقشه مغزی QEEG
حتما نکات زیر را پیش از مراجعه به مرکز qEEG انجام دهید تا پزشک بتواند فعالیت الکتریکی مغز را بهدرستی اندازهگیری کند:
- در صبح روزی که باید به این مرکز مراجعه کنید، موهای خود را بهخوبی شستوشو دهید و از نرمکننده استفاده نکنید. به خاطر داشته باشید که باید موهایتان را پیش از مراجعه به کلینیک بهصورت کامل خشک کنید؛
- از استفاده از محصولات حالتدهنده به مو مانند اسپری مو، ژل، واکس و موس خودداری کنید؛ زیرا، این محصولات میتوانند اندازهگیری فعالیت مغز را مختل کنند؛
- از آرایشکردن صورت خود یا استفاده از کرمهای چرب خودداری کنید؛
- کفش راحتی بپوشید و از پوشیدن لباسهایی یقهدار خودداری کنید؛ زیرا، یکی از الکترودها باید روی بخش بالایی کمرتان گذاشته شود؛
- حداقل به مدت 2 ساعت پیش از مراجعه به کلینیک، از مصرف محصولات دارای کافئین مانند قهوه، نوشابه، چای و نوشیدنیهای انرژیزا خودداری کنید؛
- حداقل به مدت 2 ساعت پیش از مراجعه به کلینیک، از مصرف سیگار خودداری کنید. اگر فردی بهشدت سیگاری هستید و نمیتوانید این کار را انجام دهید، با پزشک صحبت کنید و به دستورات او عمل کنید؛
- داروهایتان را طبق دستورات پزشک مصرف کنید و از تغییر دوز یا قطع مصرف آنها خودداری کنید؛
- قبل از مراجعه به کلینیک، حتما صبحانه بخورید؛ زیرا، گرسنگی میتواند روی نتایج این روش تأثیر بگذارد؛
- پیش از مراجعه به کلینیک، حتما لنزهای چشمان خود را دربیاورید؛ زیرا، آنها ممکن است باعث شوند بیش از اندازه پلک بزنید و روی نتایج این روش تأثیر بگذارند.