اختلال شخصیت نافرمانی

اختلال شخصیت نافرمانی مقابل جویانه یا “Oppositional Defiant Disorder” یک نوع اختلال رفتاری در کودکان است. این اختلال در کودکی قابل ‌تشخیص است. کودکان مبتل ابه “ODD” نسبت به والدین، همسالان، معلمان و سایر افراد رفتار سرکش و خصمانه دارند. رفتار کودکان مبتلا به این اختلال غالباً کارهای روزمره و فعالیت‌های مدرسه‌شان را مختل می‌کند.

آمار نشان می‌دهد که ۲ تا ۶ درصد از کودکان و نوجوانان به اختلال نافرمانی مقابل جویانه مبتلا هستند. در کودکان زیر ۸ سال “ODD” بیشتر در پسران دیده می‌شود. در کودکان بالاتر از ۸ سال “ODD” اغلب در پسران و دختران به یک اندازه است.

بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی و لجبازی علاوه بر این اختلال به اختلالات دیگر مانند اختلال کمبود توجه، اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی (مانند افسردگی) و اختلالات اضطرابی مبتلا هستند. برخی از کودکان مبتلابه اختلال “ODD” با مشکلات جدی‌تری مانند اختلال سلوک مبتلا خواهند شد.

شدت اختلال نافرمانی و لجبازی می‌تواند متفاوت باشد

خفیف: علائم فقط در یک محیط وجود دارد؛ مانند خانه، مدرسه یا در هنگام بازی با همسالان
متوسط: برخی از علائم حداقل در دو محیط رخ می‌دهند.
شدید: تعدادی از علائم در سه محیط یا بیشتر رخ می‌دهد.
برای برخی از کودکان علائم ممکن است برای اولین بار در محیط خانه مشاهده شود؛ اما باگذشت زمان و پیشرفت اختلال ممکن است در محیط‌های دیگر نیز رخ دهد.

اختلال نافرمانی مقابله ای یکی از مشکلات رفتاری دوره کودکی است: این دسته کودکان:

کاری که از آنها خواسته می شود را انجام نمی دهند.
فکر می کنند آنچه از آنها خواسته می شود نامعقول است.
وقتی از آنها انجام کاری خواسته می شود، عصبانی و پرخاشگر می شود.
تمام کودکان گاهی نافرمان و لجباز می شوند، به خصوص اگر خسته، ناراحت، گرسنه یا ناراحت باشند. اما کودکی که دچار این اختلال باشد، بیش از حد این گونه رفتار می کند و این رفتار به قدری در او مزمن است که در انجام کارهای روزمره کودک تداخل ایجاد می کند.

تشخیص اختلال نافرمانی مقابله ای

برای تایید این تشخیص، کودک باید دارای خلق و خوی دائما عصبانی و لجبازی همراه با رفتارهای مقابله ای منفی باشد که دیگران را ناراحت می کند. کودک باید حداقل ۴ مورد از علائم زیر را داشته باشد:

عصبانی می شود.
با بزرگترها بحث می کند.
به طور فعال، خواسته بزرگترها را رد می کند و از قوانین اطاعت نمی کند.
به طور عمدی دیگران را ناراحت می کند.
انتقام جویی می کند.
نیاز به استقلال و خودمختاری زیادی دارد.
بی ادبانه حرف می زند و فحاشی می کند.
برای خطاها و اشتباهاتش دیگران را سرزنش می کند.
به راحتی از دست دیگران ناراحت می شود.
اخلاق بدی دارد و مهربان نیست.

همچنین، کودکی که دچار این اختلال باشد، دچار مشکلات زیر است:

اشکال در تمرکز
اشکال در دوستیابی
عزت نفس پایین
منفی گرایی مداوم
علائم کودکی که دچار این اختلال باشد، بیش از حد دیده می شود.
به نحوی است که با زندگی و فعالیت های روزمره او تداخل می یابد.
حداقل شش ماه ادامه می یابد.
در صورتی که به وجود علائم فوق در فرزندتان مشکوک هستید. با روانشناس یا مشاور کودک در این مورد صحبت کنید.فرزندان و استرس بازگشت به مدرسه

طرح های مدیریت رفتاری برای اختلال نافرمانی مقابله ای:

اصلاح این رفتار در کودک یا نوجوان مستلزم آن است که اول بپذیرید که رفتار فرزندتان درست نیست. دومین گام آن است که طرح مقابله داشته باشید که مدیریت رفتارهای او را برای شما و فرزندتان ساده تر می کند.

اختلال نافرمانی مقابله ای

یک طرح خوب به فرزندتان کمک می کند تا:

نحوه بهبود و کنترل رفتار خود را بیاموزد و اثر آن را بر دیگران درک کند.
احساسات قوی مانند خشم و اضطراب را کنترل کند.
قدرت حل مسئله، ارتباط و کنار آمدن با دیگران در او بهتر شود.
این مسائل به فرزندتان کمک می کند که بهتر دوستیابی کند و بتواند دوستانش را حفظ کند. همچنین، خواهد توانست بدون عصبانی شدن حرف بزند، جواب نه بشنود و با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کند و با همسالانش بازی کند.

همچنین، یک طرح درمان خوب به شما کمک می کند که:

علت رفتارهای فرزندتان را دریابید.
روی بهبود رفتار فرزندتان کار کنید و رفتارهای او را مدیریت کنید.
روابط خانوادگی بهتری داشته باشید.
برای ما قابل درک است که دوست دارید رفتار فرزندتان خود به خود بهبود یابد، اما باید بگوییم که اختلال نافرمانی مقابله ای به خودی خود از بین نمی رود. فرزند شما به تشخیص و درمان به موقع نیاز دارد. درمان به فرزندتان کمک می کند که مراحل رشد اجتماعی خود را بهتر طی کند و در زندگی اجتماعی موفق تر عمل کند.

راهکارهایی برای رفتار با کودک دچار اختلال نافرمانی مقابله ای در خانه

با استفاده از استراتژی های زیر می توانید کنترل بهتری روی رفتارهای فرزندتان داشته باشید:

رفتارهای مثبت را تشویق کنید.

اختلال نافرمانی مقابل جویانه یا “Oppositional Defiant Disorder” یک نوع اختلال رفتاری در کودکان است. این اختلال در کودکی قابل ‌تشخیص است. کودکان مبتل ابه “ODD” نسبت به والدین، همسالان، معلمان و سایر افراد رفتار سرکش و خصمانه دارند. رفتار کودکان مبتلا به این اختلال غالباً کارهای روزمره و فعالیت‌های مدرسه‌شان را مختل می‌کند.

آمار نشان می‌دهد که ۲ تا ۶ درصد از کودکان و نوجوانان به اختلال نافرمانی مقابل جویانه مبتلا هستند. در کودکان زیر ۸ سال “ODD” بیشتر در پسران دیده می‌شود. در کودکان بالاتر از ۸ سال “ODD” اغلب در پسران و دختران به یک اندازه است.

بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی و لجبازی علاوه بر این اختلال به اختلالات دیگر مانند اختلال کمبود توجه، اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی و اختلالات اضطرابی مبتلا هستند. برخی از کودکان مبتلابه اختلال “ODD” با مشکلات جدی‌تری مانند اختلال سلوک مبتلا خواهند شد.

افسردگی در کودکان و نوجوانان

افسردگی در کودکان و نوجوانان و تشخیص دلیل آن قدری مشکل است. گاهی استرس اطفال یا از دست دادن یکی از عزیزانِ کودک در ایجاد افسردگی نقش دارد. شاید به همین دلیل بیشتر شاهد افسردگی کودکان طلاق هستیم.

خشونت، زورگویی و صرف وقت بیش از حد در شبکه‌های اجتماعی دیجیتال می‌تواند با افسردگی همراه باشد.

افسردگی ممکن است ریشه‌های ژنتیکی و ارثی هم داشته باشد. ابتلا به سایر مشکلات ذهنی مانند مشکلات یادگیری، اختلالات اضطرابی یا رفتاری، کودکان و نوجوانان را بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌دهد.

نقش والدین در تشخیص افسردگی کودکان و نوجوانان

گاهی ما والدین اصلا به افسردگی در سنین پایین فکر نمی‌کنیم. گاهی هم مطمئن نیستیم که حالت فرزندمان ناشی از افسردگی است.

اگر شک داریم که شاید فرزندمان دچار افسردگی است باید ارتباط خود را با او بیشتر کنیم. باید از او بپرسیم چه احساساتی را تجربه می‌کند یا چه چیزهایی او را آزار می‌دهند.

به طور معمول وقتی چنین پرسش‌هایی به طور مستقیم از فرزندمان پرسیده می‌شود، در برخی موارد شاید بشنویم که شاد نیست یا غمگین است. گاهی شاید پاسخ آن‌ها حاکی از علاقه به آسیب به خود، علاقه به مرگ یا تفکرات خودکشی باشد.

چنین پاسخ‌هایی را باید کاملا جدی بگیریم؛ زیرا احتمال آسیب به خود در افسردگی نوجوانان بسیار زیاد است.

یکی دیگر از راه‌های تشخیص افسردگی فرزندان، مشورت با یک روانپزشک کودک و نوجوان یا روانشناس است. در مراجعه به این افراد متخصص، به طور معمول فرزندمان باید پرسشنامه افسردگی نوجوانان را پاسخ دهد.

برای تشخیص افسردگی کودکان دبستانی می‌توان از آموزگاران مدرسه هم کمک گرفت.

نشانه‌های بیرونی افسردگی کودکان به‌ این‌صورت است:

خشم و کج‌خلقی؛
احساس مستمر ناراحتی و ناامیدی؛
انزوای اجتماعی؛
افزایش حساسیت نسبت به طردشدن؛
تغییر و اختلال در اشتها به شکل کاهش یا افزایش؛
تغییر و اختلال در خواب به شکل کم‌خوابی یا خواب زیاد؛
طغیان کلامی یا فریاد و گریه؛
مشکل در تمرکز؛
خستگی و کاهش انرژی؛
دردهای بدنی (مانند شکم‌درد و سردرد) که با درمان‌ها متوالی بهبود نمی‌یابد؛
کاهش توانایی برای انجام فعالیت‌ در خانه یا با دوستان در بازی‌ها و …؛
احساس گناه و بی‌ارزش‌بودن؛
ضعف در تفکر یا تمرکز؛
فکر‌کردن درباره مرگ و خودکشی.

این نشانه‌ها در تمام کودکان یکسان نیست. درواقع نشانه‌های افسردگی کودکان در شرایط مختلف و زمان‌های گوناگون به شکل‌های متنوعی خود را نشان می‌دهند. با این‌وجود بعضی از کودکان با وجود افسردگی به شکلی معقول رفتار می‌کنند و نشانه‌های بیرونی مذکور را ندارند، اما بیشتر کودکان ضمن تجربه افسردگی تغییرات محسوسی در عملکرد تحصیلی، فعالیت‌های اجتماعی، علایق و حتی ظاهرشان ایجاد می‌شود.

اگرچه در سنین زیر ۱۲ سال موضوع خودکشی در کودکان مسئله‌ای نادر است، ولی امکان گرایش به خودکشی در این سن نیز وجود دارد. تمایل بیشتر به خودکشی در هنگامی که آنها عصبانی یا ناراحت هستند، وجود دارد. میل به اقدام به خودکشی در دخترها بیشتر دیده می‌شود، درحالی‌که پسرها تمایل بیشتری دارند که در اثر این اقدام کشته شوند. نوجوانانی که سابقه‌ی خشونت، مصرف مواد و الکل یا سوء‌استفاده‌های جنسی و فیزیکی در خانواده‌هایشان وجود داشته باشد، بیشتر درمعرض این خطر هستند و ممکن است اقدام به خودکشی کنند.

چگونه می توان مشخص کرد که یک کودک دچار افسردگی شده است

علایم افسردگی در کودکان متفاوتند. افسردگی در کودکان معمولا تشخیص داده نشده و در نتیجه درمان نمی شود؛ چرا که علایم آن معمولا به عنوان احساسات طبیعی و تغییرات روانی همگام با رشد، تلقی می شود. مطالعات اولیه ی پزشکی بر روی افسردگی«پنهان» تمرکز کرده اند؛ که در آن، افسردگی کودک خود را در قالب رفتارها یا فعالیت های خشن نشان می دهد. با اینکه علایم مذکور در کودکان کم سن و سال تر رخ می دهند، با این حال در بسیاری از کودکان همانند بالغین مبتلا به افسردگی، کاهش سطح خلق و خو دیده می شود. علایم اولیه ی افسردگی حول محور غم، احساس ناامیدی و تغییرات خلقی قرار گرفته اند.

درمان افسردگی کودکان و نوجوانان

درمان‌های موثری برای افسردگی کودکان و نوجوانان وجود دارد. درمان‌ غیردارویی ممکن است شامل یک یا چند مورد زیر باشد:

• روان‌ درمانی (درمان از راه صحبت کردن و مشاوره)
• ملاقات با همه اعضای خانواده
• تماس روانشناس با مدرسه و صحبت با معلم فرزندمان، با کسب اجازه از ما به عنوان والدین
  دو نوع روان‌درمانی بیشترین تاثیر را در درمان افسردگی کودکان و نوجوانان دارند:
• درمان رفتاری شناختی
• روان‌درمانی بین‌فردی، که در آن تلاش می‌شود مهارت‌های ارتباطات بین‌فردی و مشارکت جمعی با هدف کاهش استرس به نوجوان، آموزش داده شود.

ممکن است روانپزشک برای درمان افسردگی کودکان و نوجوانان، داروی ضدافسردگی هم تجویز کند.

جهت درمان افسردگی کودکان و نوجوانان در کلینیک ندای آرامش روان در تهران می توانید از طریق تلفنی و حضوری با ما در ارتباط باشید.

اختلال بی توجهی کودکان

اختلال کم توجهی و بیش فعالی عارضه‌ای مغزی است که کنترل رفتار را برای کودک دشوار می‌سازد. رفتار تمام کودکان گاهی اوقات مشکل‌ساز می‌شود، اما مشکلات رفتاری کودکان دارای اختلال کم توجهی زندگی عادی‌شان را مختل می‌سازد و مستمر است.

اختلال کم توجهی کودک در صورت درمان نشدن منجر به تاخیر در یادگیری، رشد و برقراری روابط اجتماعی می‌شود. متخصصین کاردرمانی کودک در زمینه درمان کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی و بیش فعالی از مهارت بالایی برخوردار هستند.

متخصصین کاردرمانی به خوبی می‌دانند که کم توجهی کودک زندگی هر یک از بیماران و خانواده‌شان را به روش متفاوتی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و به همین دلیل سعی می‌کنند رویکردی مشورتی را برای کمک به مدیریت زندگی روزمره تک ‌تک بیماران به کار ببرند.

معمولاً فرد توانایی دقّت و تمرکز بر روی یک موضوع را نداشته، یادگیری در او کند است و فرد از فعّالیّت بدنی غیرمعمول و بسیار بالا برخوردار است. این اختلال با فقدان توجه، فعّالیت بیش‌ازحد، رفتارهای تکانشی، یا ترکیبی از این موارد همراه است. هر فردی با شک ADHD باید به دقت تحت نظر یک پزشک معاینه گردد. بسیاری از این افراد، یک یا چند اختلال رفتاری دیگر نیز دارند. همچنین ممکن است یک مشکل روانی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی داشته باشند.

ADHD شایعترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است، و حدود ۳٪ تا ۵٪ کودکان قبل از هفت سالگی به آن مبتلا می‌شوند. این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ رخ می‌دهد و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می‌شوند. در نظر گرفتن این نکته میتواند حایز اهمیت باشد که بیش فعالی درمان نشده خطرناک است. تحقیقات نشان داده‌اند که ۲۵ تا ۴۰ درصد زندانیان به‌طور میانگین به این اختلال مبتلا هستند و آن را درمان نکرده‌اند.

نشانه های کودکان کم توجه

علائم مختلفی در کودکان کم توجه مشاهده می‌شود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بی‌توجهی: کودک نمی‌تواند توجه خود را روی موضوعات متمرکز سازد، نامنظم است و بیش از حد رویاپردازی می‌کند.
بیش ‌فعالی: کودکان بیش‌فعال همواره در حال حرکتند، نمی‌توانند یک جا بنشینند و بیش از حد حرف می‌زنند.
تکانش گری: کودک بدون فکر کردن حرف می‌زند و عمل می‌کند، حرف دیگران را مدام قطع می‌کند، مزاحم اطرافیان می‌شود و قدرت قضاوت ضعیفی دارد.
ترکیبی از علائم فوق: ترکیبی از علائم فوق در درجات مختلف مشاهده می‌شود.

درمان کم توجهی کودکان

درمان دارویی در کنار رفتار درمانی ـ شامل آموزش والدین ـ و فراهم کردن محیط مناسب در خانه و در مدرسه به گونه‌ای که متمرکز و متوجه ماندن کودک راحت‌تر شود، بهترین روش درمان کم توجهی است. از آنجایی که کم توجهی اختلالی مزمن است، درمان آن نیز باید مستمر باشد. معمولاً طرح درمان بلندمدتی به والدین ارائه می‌شود که شامل اهداف خاص برای کودک کم توجه است. چنانچه تمام بخش‌های طرح درمان اجرا شود و همه ـ کودک، والدین، آموزگاران، پزشکان، پرستاران و … ـ در درمان کودک همکاری کنند، درمان بیشترین تاثیر را خواهد داشت.

بهترین دارو برای درمان کم توجهی

به تازگی اخبار جدیدی درباره درمان دارویی و کودکان منتشر شده است. برخی بر این باورند که بیش از اندازه برای کودکان دارو تجویز می‌شود. عده‌ای نیز داروها را موثر می‌دانند و درمان دارویی را بهترین روش درمان به شمار می‌آورند. در هر حال نکته مهم این است که از اصول درمان دارویی اختلال کم توجهی اطلاع داشته باشید. داروهای محرکی مانند ریتالین، دکسدرین و آدرال سال‌ها است که برای درمان کم توجهی تجویز می‌شوند و نتایج قابل قبولی را نیز به دست داده‌اند.

استراترا داروی جدیدتری است که محرک نیز نیست و برای کودکانی مفید است که واکنش مناسبی به داروهای محرک نشان نداده‌اند. بااین حال مصرف استراترا عوارض و خطرات خاص خود را به دنبال دارد. مطالعات جدید نشان می‌دهد که مصرف داروهای محرک خطر سوءمصرف یا ایجاد وابستگی را در آینده به همراه ندارد.

درمان با داروهای محرک‌ احتمال بروز این عوارض را کاهش می‌دهد. چنانچه داروهای محرک موثر نباشد، پزشکان دسته دیگری از داروها را تجویز می‌کنند. پزشک اطفال گاهی اوقات چند داروی مختلف را در دوزهای متفاوت امتحان می‌کند تا در نهایت بهترین دارو را در موثرترین دوز بیابد. می‌توان گفت که مغز مانند جعبه سیاهی است که ما داخل آن را نمی‌بینیم.

پزشک تا زمانی که یک دارو را امتحان نکرده باشد، نمی‌داند که چه اثری بر مغز می‌گذارد. نود درصد کودکان با مصرف داروهای محرک بهبود می‌یابند. حتماً از پزشک معالج فرزندتان بخواهید که مزایا و عوارض احتمالی داروهایی را که تجویز می‌کنند، توضیح بدهند. به خاطر بسپارید که وقتی رفتار کودک در اثر مصرف دارویی بهبود می‌یابد، در واقع خود کودک این قدرت را داشته که بر علائم اختلال کم توجهی غلبه کرده است. بنابراین اعتبار این بهبودی را از آن کودک بدانید و به دارو نسبت ندهید.

کاردرمانی چگونه به کودکان کم توجه کمک می­کند

هدف اصلی متخصص کار درمانی این است که به کودکان کم توجه کمک کند تا فعالیت‌های روزمره را بدون مشکل انجام بدهند. متخصص کاردرمانی کودک دو راهبرد زیر را به کودکان کم توجه ارائه می‌دهد:

راهبردهای درمانی: راهبرد درمانی به کودک کمک می‌کند تا قابلیت‌های مختل شده خود را بازیابی کند. راهبرد درمانی شامل مداخله‌هایی می‌شود که به ناتوانی کودک در توجه کردن به مطالب درسی و ارائه عملکرد درسی رضایتبخش می‌پردازد. برای مثال متخصص کاردرمانی به کودک کمک می‌کند تا برنامه‌ها، یادآورها و فهرست‌هایی را برای خود تهیه کند و از ابزار سازماندهی استفاده کند.
راهبردهای انطباقی: راهبردهای انطباقی عادت‌ها و روال عادی و روزمره زندگی کودک را مجدداً تثبیت می‌کنند یا روش‌های مفیدی را برای مقابله با مشکلات زندگی روزمره به او یاد می‌دهند. تقسیم‌بندی وظایف به مراحل کوچکتر نمونه‌ای از راهبردهای انطباقی است، این راهبرد از آن رو اهمیت دارد که اکثر کودکان کم توجه نمی‌دانند که انجام تکالیفشان را از کجا و چطور باید شروع کنند.

چطور می‌توانم به بهبود رفتار فرزندم کمک کنم

سعی نکنید تعداد زیادی رفتار مختلف را هم‌زمان با هم تغییر بدهید. هر بار بر روی اصلاح یک تا سه رفتار کار کنید.
درباره اهداف رفتاری با فرزندتان صحبت کنید.
رفتارهای هدف را به مدت یک ساعت یا یک بازه زمانی محدود در زمان معینی از روز به دقت تحت نظر بگیرید و بازخوردهای لازم را ارائه بدهید. تحت نظر گرفتن رفتار کودک در تمام طول روز هم برای خودتان و هم برای کودک بسیار سخت و طاقت‌فرسا خواهد بود.
چنانچه کودک با موفقیت به اهداف رفتاری تعیین شده رسید. مزایا و فعالیت‌های خاصی مانند پارک رفتن یا پیک نیک خانوادگی را به عنوان پاداش برای او در نظر بگیرید.
چند قانون تعیین کنید و آنها را همواره با قدرت اجرا کنید. در انتخاب میدان نبردتان دقت کنید.
به کودک حق انتخاب بدهید، اما انتخاب‌ها را در حد ساده نگه دارید.